Everwach, de rentmeester van de bisschop van Utrecht

In de Dialogus miraculorum van Caesarius van Heisterbach uit 1222 komt een verhaal van Everwach, de rentmeester van bisschop Dirk van Are. Het is een exempel en zoals alle verhalen in de Dialogus bedoeld om de lezers of toehoorders - oorspronkelijk de novicen die Caesarius onder zijn hoede had - iets duidelijk te maken. Voor ons een mooie gelegenheid om te zien welke ideeën er in die tijd leefden, in dit geval bij voorbeeld de ideeën over hel, hemel en vagenvuur. Everwach, die een verbond met de duivel gesloten had, werd namelijk nadat hij in staat van doodzonde overleden was, rondgevoerd door de hel. Hij mag terugkeren in het leven op voorwaarde dat hij zal boeten voor zijn zonde. Dat beloofd hij en hij gaat vervolgens op kruistocht naar Damiate. Van der Gouw verteld het verhaal over Everwach na, belicht de historische context van het verhaal en gaat uitvoerig in op de politieke en religieuze achtergronden. Vooral aan het motief van de helletocht wordt ruime aandacht geschonken. De tweede helft van het boek betreft de overlevering van het verhaal over Everwach. Van der Gouw beschrijft de herkomst en de verspreiding van de Dialogus miraculorum en vermeldt dat het verhaal ook overgenomen is in twee latere werken: Jan van Leidens Chronicon (eerste redactie voltooid ±1469) en de Divisiekroniek van Cornelis Aurelius (1517). De verschillende versies van het verhaal zijn prachtig met elkaar te vergelijken, omdat foto's uit de handschriften en de drukken waarin deze zijn overgeleverd, zijn toegevoegd met een transcriptie en (in enkele gevallen) een vertaling. Zo zijn niet alleen de Latijnse versies te lezen, maar ook de Middelnederlandse en de Middelhoogduitse.