Ontmoetingen in de onderwereld

De Italiaan Ranuccio Bianchi Bandinelli (1900-1975), een van de belangrijkste archeologen van de twintigste eeuw, werd bij het grote publiek vooral bekend als de gids die in 1938 Adolf Hitler en Benito Mussolini rondleidde langs antieke monumenten en kunstschatten in Rome en Florence. Enkele jaren eerder had hij in Doorn kennisgemaakt met een andere fatale hoofdrolspeler op het wereldtoneel: de Duitse ex-keizer Wilhelm II. Van beide 'ontmoetingen in de onderwereld' deed Bianchi Bandinelli in zijn dagboeken verslag, met ironie, oog voor detail en een vlijmscherpe analyse van de banaliteit van zijn protagonisten. Deze twee dagboekpassages zijn nu voor het eerst in het Nederlands vertaald en van toelichtingen voorzien. In de inleiding wordt stilgestaan bij de periode waarin Bianchi Bandinelli hoogleraar Griekse archeologie aan de Rijksuniversiteit Groningen was. Zijn betrekkingen met de Nederlandse cultuur en archeologie blijken op verrassende wijze getekend door de complexe relatie tussen archeologie en fascisme.    

'De dagboeken geven een zeldzaam inkijkje in de meer private momenten van het staatsbezoek. [...] Het boek is meer dan een bundel anekdotes. Het is een belangrijk document dat op diverse facetten een licht werpt. [...] Het is prijzenswaardig dat Bandinelli's dagboeknotities nu eindelijk voor het Nederlandstalige publiek beschikbaar zijn gemaakt.' Niels Steensma in: Hermeneus 91 (2019) 2, p. 91

'Als eerbetoon heeft dr. Asker Pellegrom de aantekeningen vertaald en voorzien van een uitgebreide context, met nadrukkelijke aandacht voor de tijd dat Bianchi Bandinelli hoogleraar was in Groningen. Het boek is verlucht met veel foto’s en afbeeldingen van kunstwerken,  waaronder enkele naakten.' Constant van den Heuvel in: Reformatorisch Dagblad, 15 maart 2019, p. 14-15

'In nog geen 120 pagina’s licht de Utrechtse cultuurhistoricus Asker Pelgrom de sluier van een paar belangrijke momenten uit het leven van de Italiaanse archeoloog en kunstkenner Ranuccio Bianchi Bandinelli. [...] Eenmaal terug in Italië kreeg Bandinelli in 1938 opdracht om Adolf Hitler en consorten bij gelegenheid van diens staatsbezoek rond te leiden langs musea en monumenten. [...] In 1948 zou Bandinelli zijn dagboek over deze jaren publiceren en op de heikele opdracht van tien jaar eerder terugkijken. Waarom had hij – schreef hij – dat moment niet gebruikt om een aanslag te plegen op beide mannen en de geschiedenis veranderd? [...] Met de schets van dit verschrikkelijke dilemma is het belangrijkste verhaal – dat van de aanslag die niet werd gepleegd – uit dit boek wel verteld, de rest is – vermakelijke – petite histoire. [...] Kortom, een kostelijk boekje dat een intrigerend beeld geeft van deze ene man met zijn ontmoetingen in de onderwereld en dat levensgrote, té grote dilemma. Dat Pelgrom zich beperkt tot deze drie kwesties – Groningen, het bezoek aan Wilhelm II en de omgang met de As-dictators – is begrijpelijk, maar wel jammer, want de lezer blijft met vragen zitten.' Joost Eskes via: Historiek.net, 4 januari 2019.