Geestelijke maagden

Geestelijke maagden waren geen kloosterlingen, maar ook geen 'echte' leken. Zij leidden een religieus bestaan in de wereld en legden zich toe op geloofsonderwijs, zieken- of armenzorg. Hun leefwijze werd door de katholieke kerk niet als religieuze staat erkend. Toch bepaalden deze zedig in zwart geklede vrouwen in belangrijke mate het aangezicht van de katholieke kerk in de zeventiende eeuw. Zij droegen bij aan de wederopbouw daarvan binnen de Republiek, waar de katholieke eredienst sinds 1581 van overheidswege was verboden. Mede dankzij hen konden priesters de zielzorg min of meer clandestien voortzetten. Als intermediairs tussen clerus en leken vervulden geestelijke maagden bovendien een belangrijke rol in processen van confessionalisering. Hoe er gedacht werd over de bestaanswijze van geestelijke maagden door geestelijken en de betrokken vrouwen zelf, wordt beschreven door Marit Monteiro. Uit stichtelijke werken die priesters voor geestelijke maagden schreven, destilleert zij de ideaalbeelden van de clerus ten aanzien van deze levenswijze. Deze idealen hingen nauw samen met heersende opvattingen over vrouwelijkheid, vroomheid en gezagsverhoudingen tussen de seksen. Aan de hand van egodocumenten van twee geestelijke maagden laat Monteiro zien hoe vrouwen zelf dergelijke denkbeelden deels beaamden, maar deels ook weerspraken, naar hun hand zetten en zo ruimte creëerden voor hun kerkelijk engagement. Geestelijke maagden ontrafelt de verwevenheid van sekse, geloofsovertuiging en identiteit in de vroegmoderne tijd en vormt een belangrijke bijdrage aan de geschiedenis van de katholieke cultuur in Nederland.