In de maat en uit de pas

Na een periode van toenemende centrale macht van de stadhouder in de achttiende eeuw leek het jaar 1795 de dageraad te worden van een nieuwe tijd. Democratie en lokale autonomie zouden voortaan de ruimte voor het bestuur bepalen, zo was de verwachting. Binnen enkele jaren bleek deze hoop echter ijdel te zijn. Tussen 1798 en 1815 was het beleid van de opeenvolgende gezagsdragers erop gericht de in het vooruitzicht gestelde waarden zoveel mogelijk te beperken. Autocratie en centralisatie werden leidend. Dat was met name voelbaar voor de provinciale en de stedelijke overheden die hun beleidsvrijheid goeddeels kwijt raakten. In dit boek richt Wim van Schaik zich op de ontwikkelingen in een aantal dorpsbesturen in de provincie Utrecht. Zij bleken zowel voor wat betreft hun samenstelling, hun beleid als de mogelijkheid om dat beleid zelf te kunnen beïnvloeden een opmerkelijke continuïteit te hebben behouden.    

'Van Schaik schetst een gemengd beeld: dorpsbesturen voelden vanaf 1800 meer druk om aanwijzingen van hogerhand uit te voeren. Plaatselijke verhoudingen zoals familierelaties bleven belangrijk in de dagelijkse praktijk van het dorpsbestuur. [...] Hij concludeert dat de autonomie van het dorpsbestuur afnam ten gunste van hogere bestuurslagen, maar dat onder de oppervlakte van de formele structuren ruimte bleeg om 'uit de pas' te lopen.' Peter van Dam: Geschiedenis Magazine 54 (2019) 8, p. 58

'De negen hoofdstukken vormen een nauwgezette uiteenzetting over het dorpsleven in de te onderzoeken periode. De verschillen tussen de dorpen waren groot, waardoor een vergelijking soms moeilijk te maken is. Sommige gebeurtenissen zijn zo uitgebreid gearchiveerd en door Van Schaik zo smakelijk verteld, dat het zeer hedendaags aanvoelt. [...] Uiteindelijk kan geconcludeerd worden dat er in de Utrechtse dorpsbesturen in deze tijd een grote mate van continuïteit was, zowel wat samenstelling betreft als beleid. De aansturing van het centraal beleid werd weliswaar sterker, maar de dorpen wisten hun eigen weg hierbinnen te vinden. Vandaar de toepasselijke titel: in de maat en uit de pas.' Tessa Nagel via: historischhuis.nl, 25 juli 2019

'De auteur focuste op vijf gemeenten: Amerongen, Lopik, Maarssen, Soest en Westbroek. Wat was de samenstelling van de 'gerechten' (gemeentebesturen)? Wie kwamen in aanmerking voor een bestuursfunctie (schout en schepenen)? En wat was de rol van de ambachtsheer? [...] Het boek is voorzien van illustraties en tabellen in zwart-wit, talrijke voetnoten en bijlagen, een bronnen- en literatuuroverzicht en register. Voor streekbewoners en ieder met serieuze interesse voor deze periode.' Peter Turk via: NBD Biblion, 24 juli 2019.