Pas in de vijftiende eeuw kreeg de twaalfde-eeuwse nederzetting Enkhuizen een stedelijke structuur, met stenen gebouwen, een marktplaats en verdedigingswerken. Tot 1670 maakte de stad een expansieve groei door, waarna een economische en demografische neergang inzette die tot het midden van de negentiende eeuw doorliep. Enkhuizen tijdens de Republiek beschrijft en verklaart deze ontwikkeling. Willemsen behandelt achtereenvolgens de geografische en fysische omstandigheden, de economische structuur (met name de haringvisserij, scheepvaart en handel) en het demografisch verloop. Niet alleen dit soort lange-termijn ontwikkelingen waren echter van invloed op het maatschappelijk leven, maar ook politieke en sociale gebeurtenissen, zoals blijkt uit de beschrijving van de gevolgen van de Opstand (1572), de oproeren en rellen in de zeventiende en achttiende eeuw en de overgang naar een ander bewind in de Bataafse en Franse Tijd.