Van zachte wenk tot harde hand

Persvrijheid en persbreidel in Nederlands-Indië 1906-1942.
 

De universaliteit van de mensenrechten (zoals neergelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de twee VN-verdragen uit 1966) wordt regelmatig ter discussie gesteld, onder meer door de Indonesische regering. Zij is van mening, dat deze verdragen een westerse ideologie weerspiegelen. Dat ook de koloniale overheid in Nederlands-Indië in de jaren 1906-1942 nog twijfelde aan de universaliteit van de mensenrechten, blijkt uit deze studie naar het belangrijke grondrecht persvrijheid. In haar persbeleid, zo laat Mirjam Maters zien, sloot de koloniale overheid meer aan bij de Aziatische context dan bij de westerse in het moederland. Onderzoek in het archief van het ministerie van Koloniën (in het Algemeen Rijksarchief te Den Haag) en aanvullend krantenonderzoek werpen een nieuw licht op het persbeleid van de Indische overheid in de jaren 1906-1942. In vijf chronologisch geordende hoofdstukken wordt dit persbeleid beschreven aan de hand van de centrale vraagstelling: hoe ging het gouvernement in Nederlands-Indië om met de openbaarheid en wat zegt dit over toepassing van het grondrecht persvrijheid en de rol van de pers in de koloniale situatie? Om het onderzoek in een breder kader te zetten, worden de bevindingen kort getoetst aan het toenmalige persbeleid in een onafhankelijk Aziatisch land (Japan), een andere kolonie in Azië (Brits-Indië) en het moederland (Nederland). In de slotbeschouwing wordt aangesloten bij het persbeleid in de huidige Republiek Indonesië met de vraag in hoeverre de uitgezette lijnen die voor de periode 1906-1942 werden getraceerd, na de Tweede Wereldoorlog en de revolutie in de Republiek Indonesië zijn gecontinueerd.