Ernstige godsvrucht en gezond verstand

Van 1790 tot aan zijn overlijden in 1836 was Foeke Wigles Gorter leraar (predikant) van de doopsgezinden in Sappemeer. Gedurende het grootste deel van deze periode hield hij een dagboek bij. Deze dagboeken geven inzicht in het reilen en zeilen van een grote doopsgezinde gemeente op het Groninger platteland en de rol van de leraar daarin, maar ook in Gorters functioneren in de lokale samenleving. Hij toont zich sterk betrokken bij de grote ontwikkelingen van zijn tijd, die ook doorwerkten in de lokale gemeenschap en in de doopsgezinde gemeente. De hier uitgegeven selectie uit de dagboeken is voorzien van vele verklarende voetnoten. In een uitvoerige inleiding worden Gorters leven en werken - waarin 'ernstige Godsvrucht met gezond verstand gepaard gaat' - en de historische achtergronden beschreven. Gorters dagboeken zijn niet alleen van belang voor de doopsgezinde maar ook voor de lokale geschiedschrijving.    

‘Bronnenmateriaal hoeft niet altijd grote kwesties te bevatten om interessant te zijn voor onderzoek en publicatie. Aantekeningen van bijvoorbeeld een dorpsdominee kunnen net zo goed parels voor geschiedkundige studie bevatten. […] Bestudeert men Gorters dagboeken dan wordt weer eens duidelijk dat de Groningers in de decennia rond 1800 voortdurend beangstigend dicht bij zowel de natuur als de dood stonden. […] De titel “Ernstige godsvrucht en gezond verstand” mag volgens samensteller Dop kenmerkend zijn voor Gorters totale levenshouding, op een aanzienlijk deel van zijn gemeenteleden is deze typering zeker niet van toepassing. Zaterdag 15 augustus 1812 loopt een feest ter ere van de verjaardag van keizer Napoleon Bonaparte uit op een bacchanaal. […] Onduidelijk blijft wat hier voor Gorter zwaarder telde: de publieke opinie of Gods oordeel?’ Jonn van Zuthem in: Stad & Lande 19 (2010) 2, p. 51

‘Gorter schreef over zijn preken, de kerkgang, het weer, pastorale bezoeken, ziekten en sterfgevallen. Volgens de bewerker maakte Gorter veel werk van het pastoraat, en was hij daarin zijn tijd vooruit.’ In: Nederlands Dagblad/Het Katern 28-05-2010, p. 3

‘Uit de inhoud van de dagboeken bleek duidelijk, dat Gorter geen kamergeleerde was die zich in zijn studeerkamer terugtrok. Hij was een man van de wereld, was goed op de hoogte van gebeurtenissen in zijn dorp, maar ook nationale aangelegenheden hadden zijn ruime belangstelling. […] Dop is erin geslaagd een interessante keus te maken uit de verschillende dagboeken, waarvan overigens niet alle bewaard zijn gebleven. Het boek geeft veel informatie en leest gemakkelijk. Voor de liefhebber een aanrader.’ Frens Jonker in: Veenkoloniale Volksalmanak 23 (2011), p. 155-156

Tevens gesignaleerd in: Veenkoloniale Volksalmanak 24 (2012), p. 197.