Voor menselijkheid of tegen godsdienst?

Sprekend over de humanistische traditie in Nederland verwijzen velen naar het zestiende- en zeventiende-eeuwse humanisme van Erasmus en Coornhert. Al is daar het laatste woord zeker niet over gezegd, het historische debat over het Renaissance-humanisme is hoogontwikkeld. Deze bundel gaat over een minder onderzochte periode, namelijk over de humanistische traditie in Nederland vanaf het midden van de negentiende eeuw. Terwijl het Renaissance-humanisme vaak, en meestal terecht, als bijbels humanisme gekarakteriseerd wordt, gaat het moderne humanisme door voor ongodsdienstig en anti-kerkelijk. Maar humanisme is niet zomaar tégen godsdienst. De artikelen in deze bundel laten zien waar de Nederlandse humanisten nu juist vóór waren. Behalve aan de verhouding tussen christendom en humanisme wordt ook aandacht besteed aan die tussen humanisme en politiek. Humanisme wordt namelijk niet alleen geassocieerd met atheïsme maar ook met socialisme. Christen-democratische en paarse politici zijn het erover eens dat het humanisme een hoofdelement in de Nederlandse cultuur vertegenwoordigt. Deze bundel laat zien wat deze uitspraak eigenlijk betekent.    

Inhoud: PETER DERKX, Het woord 'humanisme': opkomst en betekenis   JANNES HOUKES, De invloed van het natuurwetenschappelijk denken op de vroege arbeidersbeweging in de stad Groningen   CORRIE MOLENBERG, Het allerheiligst ongeloof. Allard Pierson tussen moderne theologie en humanisme   NOP MAAS, Als een priester en zijn preekstoel. Multatuli en het tijdschrift De Dageraad   PIET HOEKMAN/JANNES HOUKES, Sociale zekerheid in eigen kring. Het Nederlandsch Vrijdenkersfonds, De Weezenkas en Aurora (1888-1996)   HERMAN NOORDEGRAAF, Het religieus-humanistisch antimilitarisme van Bart de Ligt   ULLA JANSZ, De vernieuwing in de SDAP en het vrouwenvraagstuk. Humanisme, socialisme en democratie in het interbellum   PETER DERKX, Het humanisme van H.J. Pos. Metafysica tegen nationaal-socialisme en kapitalisme   CARLA VAN BAALEN, Humanisten tussen doorbraak en verzuiling. Over de oprichting van het Humanistisch Verbond (1946)   CARLA VAN BAALEN, De eerste jaren van het humanistisch geestelijk raadswerk, 1946-1956   PETER DERKX, Humanisme in het moderne Nederland. Selectieve bibliografie