Een school spierinkjes

De term 'artes' verwijst naar een middeleeuwse indeling van wetenschapsgebieden in drie reeksen van vakken, de artes liberales, de artes mechanicae en de artes magicae. Deze artes-teksten staan centraal in de bundel Een school spierinkjes, die zijn aanleiding vond in de verschijning van het door Ria Jansen-Sieben samengestelde Repertorium van de Middelnederlandse artes-literatuur (Utrecht, 1989). In dit naslagwerk zijn gegevens bijeengebracht over de overlevering van Middelnederlandse artes-teksten. Een school spierinkjes bestaat uit zeer korte essays, waarin aandacht wordt gevraagd voor verrassende, nog niet eerder bestudeerde feiten of voor nieuwe visies op al eerder gesignaleerde problemen. Het zijn geen omstandige betogen, maar invallen, ideeën, korte bijdragen aan een discussie of snelle schetsen die elders kunnen worden uitgewerkt. De bundel biedt onder andere opstellen waarin het Repertorium kritisch beschouwd wordt en discussies over de definitie van het begrip artes-literatuur en de samenwerking met aangrenzende gebieden. Ook worden artes-teksten gesignaleerd die in het Repertorium niet vermeld worden en zijn er bijdragen die het specifieke karakter van een artes-tekst tonen aan de hand van een individuele probleemstelling. Een school spierinkjes biedt kortom een breed spectrum aan onderwerpen en invalshoeken, dat de veelsoortigheid van de artes-literatuur en de pluriformiteit van het artes-onderzoek illustreert.    

Inhoud: W. VAN ANROOIJ, De reizende arts Peter van Münster   GUIDO DE BAERE, Ruusbroec und kein Ende   BART BESAMUSCA, Kwade dagen in de Middelnederlandse ridderromans?   W.L. BRAEKMAN, Prolegomena bij een compendium van de verboden kunsten   FRANK BRANDSMA, Van venine af te done   JOSEPHIE BREFELD, Wijs op reis   H.J.T.M. BROK, Den Herbarius in Dyetsche   A.M.J. VAN BUUREN, Twee lofdichten op de wijn   GERT DE CEUKELAIRE, Over pseudo-kannibalisme en zondebesef   ELLY COCKX-INDESTEGE, Bedenkingen bij de lectuur van 'het' Repertorium   WILLEM F. DAEMS, De 'Geneesmiddelenlijst' in hs. f vii 12, f. 120v der UB Bazel: Middelnederduits of Middelnederlands?   HANS VAN DIJK, Reizigers naar het Heilige Land en het middelpunt van de wereld   A.M. DUINHOVEN, Van koggen en galeien: over middeleeuwse scheepstypen   P.J.A. FRANSSEN, De drukpers in dienst van de politiek: Karel V als de eindkeizer   D. GEIRNAERT/N. GEIRNAERT, Wanneer die cuere in wonden wert: signalering van een onbekend artes-fragment   W.P. GERRITSEN, Waar is 'Die beestearis'   GISELA GERRITSEN-GEYWITZ, Drie recepten in het Rekenboek van Floris Tzwynnen   ANNELIES VAN GIJSEN, Een verknipt rijmpje en de optiek van de verstrooide blik   J.P. GUMBERT, Annekin zal sterven   C. GYSEL, De Antwerpse uitgaven van Den herbarius in Dyetsche en Tfundament der medicinen (1540)   RENÉE HARP, Een reisfolder over genezend water?   DINI HOGENELST, De receptie van berijmde artes-literatuur   E. HUIZENGA, Parallelteksten in een astrologisch-medisch compendium   JEF JANSSENS, Fictioneel of referentieel?   GUNDOLF KEIL, Habent suos locos libelli GUNDOLF KEIL, Habent sua nomina libelli   MARJOLEIN KOOL, Op zoek naar de bron van een bijzonder arithmeticatraktaat   ANNIE TH. LANTINK-FERGUSON, Horologium viatorum of Chilindrum   ORLANDA S.H. LIE, Van enen cruut ende hiet selve   ROBRECHT LIEVENS, Een bliksemschicht uit het geheelal   TH. MERTENS, Niet-literaire literatuur   NINE MIEDEMA, 'Geestelijke rijckdom': over pelgrimsreizen en aflaten in de middeleeuwen   TRAUDE-MARIE NISCHIK, Zur definitorischen Bestimmung der 'Fachliteratur'   PIETER F.J. OBBEMA, Kalenders geven meer dan heiligendagen alleen   F.P. VAN OOSTROM, Maerlant en de artes   L. PEETERS, De artes en de saeculares literae in het middeleeuws canoniek recht   W.J.J. PIJNENBURG, Wie wil werken uut desen boke ...   HERMAN PLEIJ, De oudste schaapherderskalender (1511) teruggevonden   J. REYNAERT, Het 'episch fragment' in hs. Gent, Universiteitsbibliotheek 697   TANNEKE SCHOONHEIM/KARINA VAN DALEN-OSKAM, Golda, sigilata, solis en wrsmes   ROBERT STEIN, Waarom verbleef Johanna van Beauffremont in 1407-1408 in Fallais?   CLARA STRIJBOSCH, Verzonnen werkelijkheid: de Brandaan als artes-tekst   L.J. VANDEWIELE, Over de Vijf taeffels en de Antidotarius in de Mnl. Circa instans-manuscripten   S. DE VRIENDT, Doven in de middeleeuwen: drie vragen aan mediëvisten   J. VROMANS, Het Gesprächbüchlein, ed. Hoffmann von Fallersleben   PAUL WACKERS, In 's hemels naam: hemelbenamingen in het Middelnederlands   J.P. WESTGEEST, Maerlant bij de dokter: het dichterlijk gewaad gaat uit   J.H. WINKELMAN, Lucas van Leyden en de artes-literatuur   JOHANNA MARIA VAN WINTER, Project voor een internationale database van culinaire recepten

'Zo bevatten deze spierinkjes, ondanks hun bescheiden omvang, talrijke stimulerende inzichten, wekken zij belangstelling voor een gebied dat door slechts weinig mediëvisten betreden is, en geven zij een uitstekend en aanstekelijk beeld van de mogelijkheden en rijkdommen van Jansen-Siebens indrukwekkende Repertorium.' F. Willaert in: Spiegel der Letteren 35 (1993) 2.