Veld, huis en bedrijf

Obe Postma (Cornwerd 1868-Leeuwarden 1963) groeide op in het Friese dorp Cornwerd, waar zijn ouders boer waren. Hij studeerde wis- en natuurkunde aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, waarna hij leraar werd en promoveerde. Na een lange rij studies te hebben gepubliceerd op het gebied van de natuurkunde en de kansberekening, legde hij zich vanaf 1913 toe op de geschiedenis van Friesland, vooral de landbouwgeschiedenis. Zijn monografie De Friesche kleihoeve uit 1934 wordt nog veel gebruikt. Veld, huis en bedrijf bevat een ruime keuze uit Postma's verspreide werk. Kern van zijn onderzoek zijn grondbezit, grondgebruik en behuisdheid van de boer, in het bijzonder de problematiek van de veldindeling. Veel aandacht besteedt hij aan hoevenstelsel, hofstelsel en de verhouding tussen nederzetting en geslacht. Doordat Postma zo'n immense hoeveelheid archivalia heeft verwerkt, bevatten zijn studies ook voor lokale historici veel waardevolle gegevens.

Inhoud: Woord vooraf   Inleiding. Postma als landbouwhistoricus   Verantwoording van de uitgave   Een Fries dorp in 1546   Hoe is de pondemaat onze Friese landmaat geworden? [vertaald uit het Fries]   Virga en Pes in de registers der kloosters te Fulda en te Werden. Bijdrage tot de kennis van de oud-friese hoeve   Verdronken plaatsen aan de westkust van Friesland   De begrenzing van de Middelzee   De zogenaamde vierjaarlijkse verdeling van de hemrik   'Truchstrinzede ritherne' en de verdeling van de hemrik ['Naschrift' vertaald uit het Fries]   Het Rekenboek van het Hasker Convent (1500-1520)   Over het Friese boerenhuis in de 16e en 17e eeuw   'Mear' of 'mar' [maar] = grenssloot? [vertaald uit het Fries]   De Krinzerarm [vertaald uit het Fries]   De Saksische jaartax in Friesland   Granderen, Aenwert, Grandiuorum, Utberdum. Bijdrage tot de aardrijkskunde van middeleeuws Friesland [vertaald uit het Fries]   Hoe kan het woord 'aenwert' de betekenis van 'gebied' hebben gekregen? [vertaald uit het Fries]   De Friese steden en haar 'uitburens'   Over het ontstaan der oudste Friese geslachtsnamen   Personen of geslachten in plaatsnamen en boerderijnamen?   Over de 'Corpora' van de Friese kloosters, en wat er uit voort is gekomen [vertaald uit het Fries]   Een boerderij uit het jaar 855 in onze tijd teruggevonden? [vertaald uit het Fries]   Ploeggang en hoevenstelsel   Het Rekenboek van het klooster Selwerd 1560-1563   Veldnamen in verband met gemeenschappelijk grondgebruik [vertaald uit het Fries]   Over enige vreemde gemeente- en dorpsgrenzen in Friesland   De Friese hoeve in de zandstreken. Een voorlopige oriëntering   Waren de oude burelanden van Terschelling voormalig kerkelijk bezit?   De doorgaande plaatsen en de daarbij behorende meente   Een landmeter aan het werk in de 16e eeuw   Over de hoevevorming in de Friese zuidwestelijke kuststreek en op Ameland   Over de boerderijen in Barradeel [vertaald uit het Fries]   Over aanvang en eerste tijd van de floreenbelasting in Friesland   Bolsward, stad en land [vertaald uit het Fries]   Over een paar moeilijkheden de geschiedenis van het rechtsbestel van Appingedam betreffend   Essen op de Friese klei   Iets over de landerijen van het eiland Schiermonnikoog   De schar- of schaarbrief als reglement voor het gebruik van het gemene veld   De magistraat van Sneek als beheerder van gemene scharren   Over de positie van het vlek in Friesland in de tijd van de Republiek   'Eester' en 'hornleger' als onderdelen van het veld bij de Friese boerderij [vertaald uit het Fries]   Verklarende lijst van verouderde woorden [niet eerder verschenen]   Bibliografie van Postma’s landbouwhistorische publicaties   Annotaties   Literatuur   Register van plaatsnamen

'Wie het nu verschenen "Veld, huis en bedrijf" in handen heeft kan niet anders dan onder de indruk raken van Postma's noeste vlijt. Zeker als men bedenkt dat de circa veertig studies die Breuker c.s. er in hebben samengebracht maar een selectie uit het totale werk betreffen. [...] Vaak betreft het artikelen die moeilijk te vinden waren omdat ze alleen in tijdschriften zijn verschenen.' Sytse Singelsma in: Leeuwarder Courant, 02-04-10

'En ik wie bliid, want sa kaam dochs myn sitaat fan Brodsky út: Veld, huis en bedrijf hie dochs te krijen mei it wriuwen fan it fergonklike by dat wat bliuwt lâns.' Uit een uitgebreide bespreking door Simon Oosting in: De Moanne 9 (2010) 6

'Om it wurk fan Postma better te ûntsluten, mar foaral fanwege de wittenskiplike wearde is derfoar keazen om alles yn it Hollânsk út te jaan. De measte opstellen moasten ta dat doel oerset wurde.  […] De gearstaller, Phillipus Brueker, hat in moai stik wurk ferset en in sekuer produkt ôflevere. […] Der is in protte ynformaasje taheakke, sadat it boek folle mear is as in samling artikels. Sa is der bygelyks in list opnaam fan hûnderten yn ûnbrûk rekke, âlde wurden út it deistich libben yn Fryslân. De noaten binne goed fersoarge en steane op de side dêr’t se by haerre. Foar minsken dy’t net al te bot thús binne yn it taalgebrûk fan ieuwen lyn hie it wol noflik west as der oersettingen by dy sitaten en âlde tekstfragminten stean soene. Spitigernôch is dat net sa.  It boek is tige kreas útfierd en ynbûn yn in stevich omslach.’ Symen Schoustra in: De Smidte 44 (2010) 2-3, p. 15

'De bundel wordt gelukkig voorafgegaan door een goede inleiding die de lezer ervan bewust maakt dat destijds naast Postma's opvattingen andere denkbeelden bestonden, en dat er sindsdien nieuw onderzoek is gedaan. Postma's artikelen zijn echter nog steeds van belang vanwege zijn veelvuldig empirisch onderzoek. Ook blijken veel van zijn opvattingen de tand des tijds te hebben doorstaan.' Anton Schuurman in: Geschiedenis Magazine, 45 (2010) 6, p. 61

‘Het resultaat is een verzorgde uitgave van Verloren, die recht doet aan de grondigheid die Postma in zijn studies altijd in acht nam. Veel inzichten en ontdekkingen van Postma [zijn] zozeer gemeengoed geworden, dat niet meer bekend is dat hij daarover als eerste schreef, bijvoorbeeld omdat hij het oorspronkelijk in het Fries deed, of in een tijdschrift dat niet overal toegankelijk is. Dat is met deze uitgave definitief rechtgezet. Een kwestie van eerherstel dus, voor zover dat bij iemand van het kaliber van Obe Postma nog nodig is.’ Erik Betten in: Friesch Dagblad 22-05-2010

‘Dêrom is de útjefte fan Veld, huis en bedrijf fan belang om it wurk fan Postma, Fryske stikken binne dêrfoar oerset, tagonklik te hâlden foar de lânbouskiednis. Mar ek foar lju mei niget oan lokale skiednis is in soad te finen yn dizze útjefte. Hast alle doarpen fan Fryslân wurde wol neamd yn it register.’ Rinets Faber in: It Beaken 72 (2010) 3/4. P. 308-309

Verder gesignaleerd in: Nederlands Dagblad, Het Katern, 02-04-2010.