Zeven lokale baljuwschappen in Holland

In de twaalfde en dertiende eeuw werd in Europa een nieuwe bestuurlijke indeling ingevoerd door de landsheren. Zij introduceerden een functionaris die als hun plaatsvervanger kon optreden: de baljuw. In het graafschap Holland ontstonden door opsplitsing veel kleine lokale baljuwschappen. De baljuw was een tot wederopzegging of levenslang aangestelde ambtenaar die binnen zijn jurisdictie de landsheer of de heer met hoge jurisdictie vertegenwoordigde in taken van bestuurlijke aard, waaronder gerechtelijke taken. In de baljuwshof oefende hij samen met welgeboren mannen de hoge rechtspraak uit over de Hollandse edellieden of welgeborenen en leenmannen. Oorspronkelijk dagvaardde de baljuw alle welgeboren mannen uit zijn gebied om zitting te nemen. Later werd een vast college ingesteld, waarin in de loop van de zestiende eeuw bij gebrek aan welgeboren mannen ook niet-riddermatige welgeborenen opgenomen werden. Toen na 1581 ook huislieden zitting gingen nemen, betekende dit het einde van de 'pares'-gedachte en het baljuwshof als 'forum privilegiatum'. Zeven lokale baljuwschappen in Holland geeft een compleet - voorzover het beschikbare materiaal dit toelaat - overzicht van de lokale baljuwsfunctie in Maasland, 's-Gravenhage, 's-Gravenzande, Noordwijk, Honderdland, Naaldwijk en De Lier en Zouteveen tot de tijd van de Republiek. Uitgebreid wordt ingegaan op de invloed van de lokale baljuws op het rechtsleven, de aard en functie van het baljuwshof en de betekenis ervan voor de rechtsbedeling in het gebied in kwestie. De reconstructie van de juridische cultuur in het onderzoeksgebied, hoe fragmentarisch ook, werpt een nieuw licht op de gewone bevolking van het gebied.