Als door een speciaal stempel

Nieuwe benaderingen in de historische wetenschap hebben geleid tot het ontstaan van religieuze geschiedenis naast en ten dele in plaats van kerkgeschiedenis en theologiegeschiedenis. In deze geschiedschrijving valt de nadruk niet op de ontwikkelingen van kerkelijke instellingen of theologische opvattingen en dogma's, maar op de religieuze beleving en religieuze praktijken en voorstellingen van verschillende groepen mensen. Geschiedenis van de spiritualiteit is niet meer vooral de geschiedenis van monastieke ervaringen, maar van de veranderende verhouding tussen wat een godsdienst op zeker moment inhoudt en de manier waarop deze in een gegeven situatie wordt beleefd; van religieuze houdingen en waarden zoals zij door een samenleving bepaald worden - en die samenleving op hun beurt beïnvloeden. Vanuit deze oriëntatie bieden heiligenlevens grote mogelijkheden. Zij onthullen veel over religieuze en maatschappelijke voorstellingen en idealen.  Ineke van 't Spijker heeft zich bij haar onderzoek naar heiligheidsidealen in West-Frankrijk in de periode 1050-1150 gebaseerd op de daar geschreven heiligenlevens van heremoeten, kloosterlingen en bisschoppen. In deze tijd deden zich belangrijke veranderingen voor in de relatie tussen kerk en wereld, maar ook binnen de kloosters, doorgaans aangeduid als 'Gregoriaanse hervormingsbeweging', 'Investituurstrijd' of 'monastieke hervormingen' Van 't Spijker laat zien dat er een relatie is tussen de inhoud van een bepaald heiligheidsideaal en de betekenis van het ideaal voor de instelling waar de betreffende heiligenlevens geschreven werden. In hun heiligenlevens grijpen de auteurs terug op bestaande hagiografische tradities, omdat alleen dan heiligen als zodanig herkend konden worden en als model konden functioneren. Een radicale breuk met die traditie is daarom ook niet te verwachten. Het gaat veeleer om subtiele verschuivingen die resulteren in een vernieuwing, een actualisering van het heiligheidsideaal. Tegen de achtergrond van het begrip model wordt onderzocht hoe de heiligenlevens zo voor de praktische problemen waarvoor men zich gesteld zag, een ideale oplossing voorstelden.