Denken over de trans-Atlantische slavernij en racisme

De afschaffing van de trans-Atlantische slavernij wordt over het algemeen gezien als de grootste humanitaire prestatie ooit. We kunnen ons echter afvragen wat de waarde hiervan is aangezien het racisme waar deze slavernij op was gefundeerd, nog altijd welig tiert. Het is al vijfhonderd jaar een instrument voor hebzucht, heerszucht, haat en geweld. Het tast de menselijke geest aan en ondermijnt de (wereld)gemeenschap en de democratie.

Gomes wil met behulp van Toegepaste Geschiedschrijving laten zien hoe racisme werkt en hoe het wordt gereproduceerd. Zo wil ze bijdragen aan de vernietiging ervan. Haar betoog kan worden opgevat als een nadere uitwerking van het ‘cultureel archief’ van antropologe Gloria Wekker. Maar anders dan Wekker stelt zij dat niet alle Witte mensen tegenwoordig automatisch met een racistisch ‘cultureel archief’ zijn behept. En, dat Zwarte mensen ook een rol spelen bij het in stand houden van racisme.

In een vergelijkend, associatief opgezet betoog, waarin geschiedenisfeiten, maatschappijkritiek, sociaalmaatschappelijke theorieën, observaties en persoonlijke ervaringen elkaar afwisselen, analyseert Gomes de verschillende aanpassingen van het racisme en de verstrengeling met het kapitalisme, de nationale geschiedschrijving en de nationale identiteitsontwikkeling in Nederland. Ze stelt dat een geschiedschrijving die de nare kanten van het verleden onderbelicht laat of verkeerd weergeeft, leidt tot een gebrek aan historisch besef en een gemankeerd nationaal zelfbeeld, en dat dit een van de voornaamste oorzaken is dat Nederland haar racisme niet effectief uitroeit. Dit heeft zelfs geleid tot een nieuwe vorm van institutioneel racisme in het slavernijgeschiedenisbedrijf.

Gomes is historica. Zij schreef eerder het boek Over ‘natuurgenooten’ en ‘onwillige honden’. Beeldvorming als instrument voor uitbuiting en onderdrukking in Suriname 1842-62 (Amsterdam: Aksant, 2003).

'[...] Met haar betoog en haar ervaringen, die zeven decennia beslaan, laat Gomes het ware gezicht van Nederlands kolonialisme zien, én herinnert ze de lezer eraan dat dit verleden minder ver achter ons ligt dan je misschien zou denken. Door haar vlijmscherpe, soms polemische toon zullen er weinig lezers zijn die het op alle fronten eens zijn met Gomes. Haar boek is daarom uitstekend gereedschap om je eigen gedachten mee te slijpen.' - Phaedra Haringsma in De Correspondent mei 2024

'[...] Denken over de trans-Atlantische slavernij en racisme is een heftig boek, waar je grondig mee kunt instemmen of juist oneens kunt zijn. Patricia Gomes dramt haar mening – onderbouwd met honderden citaten – stevig door. Het geeft stof tot nadenken en dat is winst.' - Ger Jan Onrunt in Kleio 64 (2023) 3

'In de vloed van publicaties over slavernij en racisme is dit boek er één dat expliciet de zwarte medemens centraal stelt, die heeft geleden en nog lijdt onder de gevolgen van slavernij en racisme in Nederland. [...] Een uitvoerig notensapparaat en bronnenlijst besluiten dit boek, dat op persoonlijk betrokken wijze is geschreven, maar niet eenvoudig is te lezen.[...]' - Dr. J. Kroes voor NBD-Biblion 03/05/2023

'[...] Niemand in Nederland heeft alles wat is geschreven over slavernij en racisme zo langdurig en zorgvuldig bijgehouden, onderzocht, nageplozen en bekritiseerd als Patricia Gomes. [...] In Denken over de trans-Atlantische slavernij en racisme zet ze alle discussies van de afgelopen halve eeuw systematisch op een rijtje, en verzet ze zich tegen de Nederlandse neiging dit alles te bagatelliseren. [...]' - Wim Bossema in De Volkskrant 2 maart 2023

'[...] Gomes wil met behulp van Toegepaste Geschiedschrijving laten zien hoe racisme werkt en hoe het wordt gereproduceerd. Zo wil ze bijdragen aan de vernietiging ervan. [...] In een vergelijkend, associatief opgezet betoog, waarin geschiedenisfeiten, maatschappijkritiek, sociaalmaatschappelijke theorieën, observaties en persoonlijke ervaringen elkaar afwisselen, analyseert Gomes de verschillende aanpassingen van het racisme en de verstrengeling met het kapitalisme, de nationale geschiedschrijving en de nationale identiteitsontwikkeling in Nederland. [...] Goed geschreven boek dat tot nadenken en debat stemt.'  - Peter Sanches in Dreamz World Magazine febr. 2023, p. 29

‘In haar indrukwekkende boek  Denken over de trans-Atlantische slavernij en racisme”, dat enige tijd geleden verscheen, betoogt Patricia Gomes dat Nederland “drie gezichten” heeft, als het gaat om racisme. […] In het boek komt veel, heel veel aan de orde op het gebied van kolonialisme, het slavernijverleden en de doorwerking daarvan, en het alledaagse en institutionele racisme tot vandaag de dag. […] Het boek van Gomes geeft een caleidoscopisch beeld van zoveel aspecten en ontwikkelingen op het gebied van koloniaal en racistisch denken en handelen, en op het gebied van de emancipatiestrijd van zwarte mensen, dat de inhoud ervan in kort bestek niet meer dan aangestipt kan worden. Ik raad dan ook iedereen aan om het boek zelf te gaan lezen. Het is een diepgaande, boeiende en tot nadenken stemmende analyse van Nederlands racisme en kolonialisme en het – met name zwarte – verzet daartegen door de jaren heen.' - Harry Westerink in www.doorbraak.eu, nov. 2022