Gemeint en gemeenschap

De Brabantse hertog, maar ook plaatselijke heren, gaven vanaf circa 1300 gemeenschappelijke gronden uit aan lokale gemeenschappen in Peelland. De inwoners van de gemeenschappen kregen niet alleen het recht om deze gemeint te gebruiken, ze mochten die ook beheren, gebruiksregels opstellen en overtreders bestraffen. De aktes van uitgifte en de latere beheersreglementen bevatten vaak de oudste gegevens over het leven in de plattelandsgemeenschappen. Lia van Zalinge-Spooren gebruikt de jaarlijks vernieuwde gebruiksregels, de jaargeboden, om gemeenschappen met elkaar te vergelijken. Zij volgt de verschillen en overeenkomsten in gebruik en beheer van de gemeint en trekt parallellen tussen de organisatie van het gebruik van de gemeint en de organisatie van het leven binnen de gemeenschap. Dat leidt tot nieuwe inzichten over het gebruik van de gemeenschappelijke gronden. Het maakt ook duidelijk hoe een bestuursstructuur ontstond in de stad en dorpen in Peelland.    

'De jaargeboden zijn natuurlijk niet van elk jaar en dorp teruggevonden. Integendeel, er zijn enorme leemtes vooral in de vroege jaren. De onderzoekster heeft zich met andere bronnen en documenten, zoals bijvoorbeeld boetes in de rekeningen van de kwartierschout, moeten behelpen. Hiermee is bijvoorbeeld bewezen dat sommige dorpen zonder jaargeboden in het archief, die toch gehad moeten hebben. Vooral door vergelijking van de zeer diverse inhoud van de jaargeboden zijn allerlei patronen tevoorschijn gekomen. Dat is ingenieus gedaan door middel van vele tabellen die in het boek te vinden zijn. De vergelijkingen zorgen er ook voor dat het belang van de studie boven regionale geschiedschrijving uitstijgt. In het afsluitende hoofdstuk wordt de noodzaak beschreven tot het uitvoeren van vergelijkbaar onderzoek in andere gebieden, om zodoende aan de bevindingen algemene geldigheid te verlenen.' Drs. Martha Catania-Peters via: historischhuis.nl, 15 juli 2018

'[...] een vers inkijkje in het gebruik van gemeenschappelijke gronden in Peelland. [...] De publicatie geeft historici, heemkundeverenigingen en andere belangstellenden een nieuw inkijkje in het dagelijkse leven in en om Het Groene Woud van honderdern jaren terug. [...] Lia van Zalinge-Spooren gebruikt de jaarlijks vernieuwde gebruiksregels, de jaargeboden, om gemeenschappen met elkaar te vergelijken.' Domien van der Meijden in: Brabants Dagblad, 25 juni 2018

'De jaargeboden geven een beeld van het leven destijds. "Ze bevatten voor de kleine plattelandsgemeenten de oudste gegevens over hoe de samenleving was georganiseerd. Maar ook over zaken als rechtspraak, handel, armenzorg en bestrijding van besmettelijke ziekten. Je komt heel dicht op hoe de mensen leefden." Hoe kwamen die jaargeboden tot stand? "De gerechtigde gebruikers van de gemeint kwamen bij elkaar en bepaalden die. Jaarlijks werd gekeken of er iets veranderd moest worden. Vervolgens werden deze aan de schepenen - de lokale rechters - overhandigd. Die stelden de boetes voor overtredingen vast. En daarna werden de jaargeboden voorgelezen." Dat gebeurde op een centrale plek: "Bijvoorbeeld naast herberg De Groote Leeuw op de hoek Markt-Vreestraat in Helmond. Of op Vreekwijk in Deurne. En bij Wolfsputten in Bakel." [...] De besluitvorming verandert in de loop der eeuwen. Eerst nemen vertegenwoordigers het over, later de schepenen. Een steeds kleinere groep neemt de besluiten. Zoals wethouders nu in de gemeente? Van Zalinge: "Je kunt het naar nu vertalen. Dat heb ik niet gedaan. Ik ben een historicus."' Interview met Lia van Zalinge-Spooren door Hans van de Ven in: Eindhovens Dagblad, 1 februari 2018, p. 3.