In Maastricht sprak men vroeger Nederlands, Frans en vooral het Maastrichts dialect. Deze cultuurhistorische studie beschrijft hoe de taalverhoudingen in bestuur, onderwijs, communicatiemedia, familie- en verenigingsleven, industrie en handel zijn veranderd gedurende de negentiende eeuw. Het Frans, reeds in de achttiende eeuw door de elite veel gebruikt, speelde na de Franse inlijving in 1795 een belangrijke rol in het leven van alle Maastrichtenaren totdat in 1823, onder dwang van koning Willem I, bestuur en onderwijs vernederlandst werden. Boeken en kranten bleven echter nog lang Franstalig. Industrie en handel richtten zich sterk op Wallonië. Dat veranderde toen Noord-Nederland als afzetgebiedgebied werd ontdekt en de Limburgse mijnbouw tot ontwikkeling kwam. De culturele waarde van het Maastrichts dialect groeide na 1840, vooral door toedoen van de sociëteit Momus. Rond 1900 was Maastricht een echt Nederlandse stad geworden, waar het Nederlands de schrijftaal was, maar het 'Mestreechs' als spreektaal de boventoon bleef voeren.
Marina C.A. Kessels-van der Heijde (1947) was tot 1989 lerares Engels. Daarna studeerde zij cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit. Van 1997 tot 2002 werkte zij aan haar dissertatie over de taalverhoudingen in Maastricht, een onderzoek dat werd verricht voor de faculteit der Letteren van de Katholieke Universiteit Nijmegen.
'In Maastricht, Maestricht, Mestreech doet promovenda Maria Kessels-van der Heijde verslag van haar onderzoek naar de taalverschuivingen van het Maastrichts, Nederlands en Frans en van hun invloed en status op verschillende "sectoren" in Maastricht en omgeving gedurende de negentiende eeuw. (...) Kessels maakt haar vraagstelling(en) goed toegankelijk en neemt de lezer mee op reis langs de vele archieven, waaruit zelfs een aantal pagina's van handschriften in het boek staan afgedrukt. Tenslotte is Maastricht, Maestricht, Mestreech een veelzijdig en helder geschreven verslag van de taalontwikkelingen in Maastricht en omgeving van de voorvorige eeuw.' Annemieke van der Velden in: Recensiebank historischhuis.nl
Verder gesignaleerd in: BMGN 119 (2004) 3, 421-423; Modulair, 17-12-2002; Limburgs Dagblad, 21-9-2002; De Limburger, 21-9-2002; De Gelderlander, 2-10-2002; Septentrion 32 (2003) 1; Onze taal 71 (november 2002)