Nieuw licht op Leo Polak (1880-1941)

Het denken van de Nederlandse filosoof Leo Polak (1880-1941) heeft nog altijd niet aan actualiteit ingeboet. Hij bepleitte hartstochtelijk de autonomie van de menselijke rede, worstelde met de grondslag van onze ethiek en wierp zich in een tijd van politieke massabewegingen en toenemende verzuiling op als kampioen van het vrije denken. Zelfs tijdens de Duitse bezetting hield hij vast aan zijn zelfstandig oordeel – een houding die hij eind 1941 met de dood in een concentratiekamp moest bekopen. Al die jaren hield hij een dagboek bij, voor hem een essentieel middel om greep te krijgen op zijn leven. Op basis hiervan worden in deze bundel nieuwe aspecten van Polaks leven en werk belicht: zijn denken over schuld en vergelding, zijn verhouding tot grote filosofen als Spinoza en Heymans en zijn houding tegenover het nationaalsocialisme, maar ook zijn familieleven, zijn boekenverzameling en zijn geestelijke nalatenschap.     

Inhoud: Voorwoord   KLAAS VAN BERKEL/STEFAN VAN DER POEL, Leo Polak, filosoof van het vrije denken. Een inleiding   JEROEN TEN VOORDE, Polak over de zin der vergelding. Context, totstandkoming en betekenis van een proefschrift   PIET STEENBAKKERS, Leo Polak over Spinoza   KLAAS VAN BERKEL ‘Eindelik vrij’. Leo Polak als opvolger van Gerard Heymans   BERT OVERBEEK, Onder filosofen. Leo Polak en de Kant-Gesellschaft   STEFAN VAN DER POEL, ‘Euthymia bleibt uns’. De laatste jaren van Leo Polak, 1938-1941   LIDIE KOENEMAN, ‘Bibliophilie langs de wegen der redelijkheid’. Leo Polak en zijn boekerij   BERT GASENBEEK, Leo Polak en zijn geestelijke erfgenamen. De betekenis van Polak voor het naoorlogse vrijdenken en humanisme   LEO SAMAMA, Leo Polak in de herinnering van zijn familie   Bijlagen: I KLAAS VAN DER HOEK, De collectie Polak   II Stambomen van de families Polak en Schwarz   Over de auteurs   Index 

'Zelden sluiten in een academische bundel de artikelen mooi op elkaar aan; zelden is het geheel echt meer dan de som der delen. Dat deze bundel op die regel schijnbaar achteloos en vanzelfsprekend een uitzondering weet te vormen, is dus niet alleen een intellectuele prestatie van de afzonderlijke auteurs, maar ook een knap staaltje organisatie van de samenstellers. [...] de redacteuren menen dat Polak, als "icoon van het vrije denken" (14), onverminderd actueel is. De bundel straalt dit besef uit, zich niet met weggezonken geschiedenis bezig te houden, maar licht te werpen op historische lijnen die tot in het heden doorgaan. Dat licht werpen gebeurt met precisie – al worden er een paar mogelijkheden om dwarsverbanden tussen de artikelen aan te wijzen onbenut gelaten – maar vooral met liefde voor het onderzoeksobject, en een grote bereidheid, Polak via zijn dagboeken en brieven aan het woord te laten. Dit alles smaakt naar meer!' Jeroen Bouterse voor: www.historischhuis.nl, 20-01-2017. 

Het Dagblad van het Noorden ging in de rubriek 'Vraag en antwoord' in gesprek met Stefan van der Poel, een van de redacteuren van de bundel. Lees hier de rubriek op de website van de krant. Eerder besteedde UK, de universiteitskrant van de Rijksuniversiteit Groningen al uitgebreid aandacht aan de voormalige hoogleraar Polak, de 'eerste Groningse slachtoffer van de Holocaust'. Het stuk is hier te lezen.