Vertrouwd en vreemd

Nederland, voormalig Nederlands-Indië en het huidige Indonesië zijn door de geschiedenis intensief met elkaar verbonden. De mensen in het moederland en de kolonie waren elkaar vertrouwd en vreemd tegelijk. Ze ontmoetten elkaar zowel hier als daar: op de pasar, op school, in de kampong, in de polder, op de plantages, op de ijsbaan, in de fabriek, op straat en in huis. In Vertrouwd en vreemd laten wetenschappers, fictieschrijvers en journalisten zien hoe die ontmoetingen tussen vrouwen en mannen, 'bruinen en blanken', arm en rijk verliepen. De romanschrijvers Alfred Birney en Wies van Groningen schreven speciaal voor deze bundel een kort verhaal. Anderen bespreken thema's als arbeid, religie, politiek en vrouwenbeweging. Steeds blijken kleur, sekse, rijkdom en status de bepalende factoren voor de omgang tussen de verschillende groepen in en buiten de archipel. In een fotogalerij komen hedendaagse associaties met tempo dulu los. Uit de persoonlijke bijdragen van onder andere Guus Cleintuar, Tessel Pollmann, Pamela Pattynama en Ernst Jansz blijkt dat het nostalgische verlangen naar het 'oude Indië' nog immer bestaat, maar er is tegenwoordig ook ruimte voor nieuwe, verrassende en bijtender beelden bij het Indische verleden.    

Inhou: ESTHER CAPTAIN/MARIEKE HELLEVOORT/MARIAN VAN DER KLEIN, Inleiding. Nederlands-Indië en Indonesië in kaart ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Interraciale ontmoetingen naar sekse in Nederlands-Indië. De onmacht van het getal   ALFRED BIRNEY, Zonder gezicht   VILAN VAN DE LOO, 'Half-Europeesche vrouwen van een zekere leeftijd'. De beschaafde woede van mevrouw J.M.C. Kloppenburg-Versteegh   ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Intermezzo: Familie en liefde. Europese mannen en Indonesische vrouwen   MATHIJS TUYNMAN, Stereotypen over de gemengde liefde. Nederlands-Indische en Nederlands-Molukse huwelijken   EVELINE BUCHHEIM, De illusie van tropisch Nederland. Brieven van Nederlandse vrouwen in Indië   WIES VAN GRONINGEN, Kruidnagelen en nootmuskaat   ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Intermezzo: Arbeid van Indonesische vrouwen in huis en op het land   AMY WASSING, Roodkapje in batik. Van batik Belanda tot batik Hokokai (1870-1945)   JAN WILLEM SCHILT, Assistenten en contractkoelies in het Wilde Oosten. Belletrie over de dreiging van geweld in Deli (1900-1930)   RATNA SAPTARI, Van dorp naar fabriek. Indonesische arbeidsters in de sigarettenindustrie op Oost-Java (1920-1990)   ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Intermezzo: Contacten tussen vrouwen in onderwijs, missie en zending   BERTEKE WAALDIJK, Nederland en de mythe Kartini. Brieven over en weer   SUZANNE HAUTVAST, 'Afdalen tot het niveau van je gelijken'. Tilburgse missiezusters in Indonesië   Tempo dulu. Fotogalerij: Het tempo dulu van ... Joy Tuyn-Maidman Guus Cleintuar Tessel Pollmann Pamela Pattynama Elly Touwen-Bouwsma Ernst Jansz Frances Goude Wim Willems Tom van der Geugten Richard Voorneman Esther Wils Rick Wolff Ricci Scheldwacht Peter van Dongen Nancy Jouwe Sonja van Wichelen    ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Intermezzo: Politiek en vrouwenbeweging. Het voorbeeld van een non-ontmoeting   INGE DE WILDE, Uit de schommelstoelen. Charlotte Jacobs en haar kring in Batavia   ENA JANSEN, 'Op de leiding komt 't aan'. Aletta Jacobs' reis door Indië   FRANK VON WINCKELMAN, 'Uit gevoel van hoffelijkheid voor de Nederlandse vrouw'. De volksraad over vrouwenkiesrecht in de jaren dertig   NICO MARKUS, 'Mensen ontmoeten elkaar ...' Het weerzien van Henriette Roland Holst en Mohammed Hatta   ELSBETH LOCHER-SCHOLTEN, Intermezzo: De oorlog en daarna. Veranderingen voor vrouwen na 1942 EMILE SCHWIDDER, Eerst Nederland, dan Indonesië bevrijden. Indonesiërs in het Nederlands verzet (1940-1945)   GEERTJE MAK, Het huishouden als strijdtoneel. De inburgering van Indische Nederlanders   ESTHER CAPTAIN, 'Een soort zusje en dus verboden terrein'. Indische generaties en relaties anno 2000   Over de auteurs Vereniging voor Vrouwengeschiedenis

'Variatie en onderwerpen te over dus. Door het hierdoor toegemeten korte bestek gaat dat ten koste van de diepgang. Maar het resultaat is interessant en aantrekkelijk, gepresenteerd in een verzorgde uitvoering met vele illustraties.' Harry A. Poeze in: Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde 157-1

'Ook zo is in Vertrouwd en Vreemd duidelijk gemaakt dat de ontmoeting tussen Nederland, Indie en Indonesië niet alleen vele vormen kende, maar ook vanuit vele invalshoeken bekeken kan worden. Voor docenten is het boek aantrekkelijk en informatief als achtergrondliteratuur bij de behandeling van de geschiedenis van Nederland en Indonesië.' Chiel van den Akker in: Historica juni 2001

'Al met al is het boekwerk een geslaagde poging om de kennis over de rol en betekenis van de vrouw in het koloniale bestel op een inzichtelijke en boeiende wijze voor een breed publiek toegankelijk te maken. Zij smaakt naar meer.' Hans Meijer in: BMGN 116 (2001) 4

'Ook zo is in Vertrouwd en vreemd duidelijk gemaakt, dat de ontmoeting tussen Nederland, Indië en Indonesië niet alleen vele vormen kende, maar ook vanuit vele invalshoeken bekeken kan worden. Voor docenten is het boek aantrekkelijk en informatief als achtergrondliteratuur bij de behandeling van de geschiedenis van Nederland en Indonesië. Mede door de beperkte lengte van de bijdragen, de leesbaarheid en de informatieve inhoudsopgave is het boek geschikt voor leerlingen in de bovenbouw en verdient het een plaats in elke schoolmediatheek." Tom van der Geugten in: Kleio 41 (2000) 8

'Centraal staat de positie van de vrouw - dit is het twaalfde deel in de reeks "Tipje van de Sluier" die verschijnt onder auspicien van de Vereniging voor Vrouwengeschiedenis - maar dat heeft beslist geen sectarische tton tot gevolg. Integendeel: de bundel biedt een prikkelende afwisseling van goed geschreven stukken, die ieder met een boekenlijstje verder-lees-suggesties doen. (...) Food for thought in ieder geval, deze bundel, en zeer onderhoudend." Pasarkrant 7 (2000)

'Het mooiste deel van het boek is de fotogalerij. Verschillende auteurs beschrijven hier aan de hand van een zelf gekozen foto hun persoonlijke associaties bij "tempo dulu".' Anne van Voorthuizen in: HN 10 maart 2001

Verder gesignaleerd in: Reformatorisch Dagblad 11-12-2003; Blimbing 11-01-2001; Cd-rom Leesidee 2000-2005.