De wetten van het treurspel

Over de status van het treurspel was men het in de zeventiende en achttiende eeuw wel eens, minder echter over hoe een goed treurspel er uit moet zien. Kijkt men naar het zeventiende-eeuwse toneel, dan ziet men een bonte mengeling van stijlen, vormen en toneelopvattingen. Vanaf de jaren zestig begonnen de ideeën over het toneel langzaam te veranderen. Oudere stukken werden ontdaan van wat men toen beschouwde als onzedelijk, onbeschaafd en goddeloos. Deze tendens werd later door overheidsmaatregelen bekrachtigd en poëticaal geformaliseerd door Andries Pels. Zo braken er tijden aan waarin datgene verworpen werd wat wij nu zo waarderen in veel Renaissancetoneel - vrijmoedigheid, levendigheid, taalrijkdom. Daarvoor in de plaats kwam een grote nadruk op nut en lering, op toneelwetten in het algemeen en op decorum. Het achttiende-eeuwse, classicistische toneel in zijn pure (ideale) vorm was een toneel waar niet méér vertoond en gezegd werd dan noodzakelijk uit oogpunt van rede, beschaving en gezond verstand. In deze studie worden de Nederlandse opvattingen over het classicistisch treurspel uitvoerig beschreven. Anna de Haas baseert zich hiervoor op oorspronkelijke en vertaalde voorwerken bij toneelstukken, artikelen in periodieken, afzonderlijke verhandelingen en dichtbundels en andere publicaties van toneelvertalers en toneeldichters. De opvattingen over het ideale treurspel hangen natuurlijk samen met opvattingen over godsdienst, filosofie, geschiedenis, opvoeding et cetera, zodat tussen de regels door ook een aardig beeld wordt gegeven van verschillende aspecten van de achttiende-eeuwse ideeënwereld. Het classicisme is een fase waarin zich ideeën en opvattingen hebben gevormd die een onvervreemdbaar deel zijn van de geschiedenis van het toneel. Wie dit boek leest, zal merken dat veel van die ideeën en opvattingen nog altijd leven, zij het nu aangepast aan ónze tijd en ónze zeden.