Huis en habitus

De vooroorlogse wereld van de buitenplaats, bevolkt door edelen, patriciërs en andere notabelen met hun dienaren, gouvernantes, pachters, paarden en jachthonden, bestaat niet meer. Zij leeft echter voort in de herinnering en de verbeelding én in studies die inzicht bieden in haar materiële vormen, mentaliteiten, machtsrelaties en ambiguïteiten. Huis en habitus benadert de Nederlandse buitenplaatscultuur van weleer vanuit een breed, cultuurhistorisch perspectief, waarbij ook de Europese vergelijking een plek heeft. Het resultaat is een boek vol nieuwe, verrassende benaderingen, onderzoeksthema's en inzichten. Meer dan dertig specialisten geven een rijk beeld van het buitenleven van heren en dames, omringd door familieportretten, kunst en huispersoneel in livrei - en daarnaast van de vaak verwaarloosde schaduwzijden van dit schijnbaar arcadische bestaan: sociale ongelijkheid, financiële zorgen en de altijd op de loer liggende vernietiging van vaak eeuwenoud erfgoed.    

Inhoud: AUKE VAN DER WOUD, Saluut   ROB VAN DER LAARSE, Inleiding. Veranderen om te blijven voortbestaan   JAN N. BREMMER/NIKOLAJ BIJLEVELD, Yme Kuiper. Een leven tussen sport, adel en buitenplaatsen (met een appendix van JAN N. BREMMER, ‘De genealogie van de term veldwerk’)   KEES BRUIN, Samenwerken met Yme Kuiper   I Huis en goed: HENK TH. VAN VEEN, Een Romeinse belvedère in Florence. Palazzo del Nero   BEN OLDE MEIERINK, Buitenleven in de Noordelijke Nederlanden in de zestiende eeuw   KEES KUIKEN, Beemster en Bildtse buitens, (1545) 1612-1812   ERIK A. DE JONG, Arctoa tempe. Nature and man at the Swedish court of Hedvig Eleonora 1654-715   HANS RENES, Water en buitenplaatsen   GERRIT VAN OOSTEROM, Een kleine apologie voor de betekenis van boer en boerderij voor de Hollandse buitenplaats. De laatste wil van Johannes de la Croix (1685-1730)   JON STOBART, Making room for sociability in the eighteenth-century English country house   JOHAN CAREL BIERENS DE HAAN, Pro aris et focis. Johan Werner baron van Pallandt en zijn ‘stamhuis’ Eerde   KLAASJE DOUMA, Adel, familiebezit en ‘duurzaamheid’ in Noord-Brabant   JAAP MOES, De buitenplaats als internationaal cultureel complex. Prins Frederik van Oranje-Nassau (1797-1881) als buitenplaatsbezitter   DANIËL REWIJK, Dravers op Clingendaal. Sport en het internationale netwerk van de familie Van Brienen   II Notabele identiteiten en distinctie: ARIE VAN STEENSEL, Vorstelijke ridderorden en adellijke distinctie in de laatmiddeleeuwse Nederlanden   OTTO KNOTTNERUS, Familiegeschiedenis als collectieve (auto)biografie. De dominee en de alchemist   ANTON BLOK, In kerkers en kelders van achttiende-eeuwse Limburgse kastelen   PIET VISSER, Voedsters van het Friese vrijkorpswezen. ‘Vryheidsmin en Vaderlandsliefde’ zogende boezems van doopsgezinde welgesteldheid, 1783-1787   JACQUES KUIPER, Revolutie in It Fean. Bevrijding met een bijsmaak   WIJNAND MIJNHARDT, Bilderdijk en de ideologie van de notabelenstaat   MARTIN VAN DEN BROEKE, Buitenplaatsen in Noordgouwe, 1820-1940. Notabele levensvormen van het Zierikzeese patriciaat   PAUL JANSSENS, Vaticaans eerbetoon aan leden van de Belgische adel in de negentiende en twintigste eeuw   ILEEN MONTIJN, Verwende meisjes. Het kostschoolverblijf van Nederlandse meisjes in het buitenland, 1900-1950: een impressie   MARIA MALATESTA, The duty of the past. The aristocratic world of Luchino Visconti, Italian director   WYBREN VERSTEGEN, 'Het debacle van alle buitenlandsche fondsen’. Het effectenbezit van twee landgoedeigenaars in het interbellum vergeleken   ALLE DIDERIK DE JONGE, Stiefkinderen van de biografie en autobiografie. ‘Who’s Who’s in Nederland   III De buitenplaats herinnerd: GOFFE JENSMA, Vijversburg revisited. Grondbezit als longue durée en het efemere van cultuur   VINCENT SLEEBE, Slavenhouder sloopt middeleeuws kasteel. Hoe een Deventer immigrantenzoon heer van Dorth werd   FRED VOGELZANG, Ridderhofsteden in Utrecht. De veranderende betekenis van een adellijk symbool   COEN O.A. SCHIMMELPENNINCK VAN DER OIJE, Gelderse buitenplaatsen in prent voor toeristen   JAAP SCHOLTEN, Vooral heel veel honden en paarden. Familiealbum van het ‘Versailles van Transsylvanië’   ELYZE STORMS-SMEETS, Verloren erfgoed. De destructie van landhuizen, buitenplaatsen en landgoederen in de twintigste eeuw   RENÉ W.CHR. DESSING, Het Huis te Manpad, met modern gerief. Mr. Jan Visser en de modernisering van zijn buitenplaats in de jaren 1950   HANNEKE RONNES, De infantilisering van kasteel en buitenplaats   Bibliografie van Yme Kuiper (JAAP MOES/JAN N. BREMMER)   Illustratieverantwoording   Auteurs   Register

'Huis en habitus benadert de Nederlandse buitenplaatscultuur van weleer vanuit een breed, cultuurhistorisch perspectief. Meer dan dertig specialisten geven een rijk beeld van het buitenleven van heren en dames, omringd door familieportretten, kunst en huispersoneel.' Florence Tonk in: Prins Bernard Cultuurfonds Magazine (winter 2017/2018) 2, p. 14

'Al met al biedt de bundel genoeg stof tot nadenken. De diversiteit van de bijdragen zorgt ervoor dat de geïnteresseerde leek zich breed kan oriënteren in het onderwerp. Wel moet worden gezegd dat uitsluitend Europese "notabele levensvormen" worden behandeld. Niettemin biedt de variatie aan bijdragen aanknopingspunten voor onder meer historici, antropologen en erfgoedspecialisten. Een punt van kritiek is het gebrek aan een concluderend hoofdstuk waarin de opbrengst van de bijdragen wordt geëvalueerd. Gelukkig is de informatieve waarde van het boek er niet minder om en de afbeeldingen dragen verder bij aan een positief oordeel: een passend saluut voor een geleerde die een belangrijk stempel op het vakgebied heeft gedrukt.' Tom Duurland via: historischhuis.nl, 7 augustus 2018

'Deze bundel is rijk dankzij de groete hoeveelheid aan kennis die de lezer wordt aangeboden en de prachtige illustraties, maar stemt ook tot nadenken en hopelijk tot discussie. Wat kan een cultureel antropoloog die zijn wetenschappelijke leven wijdde aan de manier waarop buitenplaatsen en kastelen werden en worden gebruikt en bewoond, zich nog meer wensen!' Henk Slechte in: Geschiedenis Magazine 53 (2018) 5, p. 59

'[...] straalt alles aan het boek een enorme gedegenheid en professionaliteit uit. Wat mij betreft doet die kritiekpuntjes weinig afbreuk aan wat nu ter tafel ligt. Inhoudelijk zijn de artikelen stuk voor stuk pareltjes, hetgeen niet verwonderlijk is als je het palmares van de overwegend hooggeleerde of zeergeleerde auteurs achterin het boek overziet. De enorme diversiteit aan onderwerpen doet recht aan de persoon Yme Kuiper en is een genot voor de lezer. [...] In die zin denk ik dat we dit boek met recht een standaardwerk overbuitenplaatsen kunnen noemen. Het legt wat mij betreft een zeer degelijk fundament voor toekomstig onderzoek.' Rob Gruben in: Kasteel & Buitenplaats 20 (2018) 60, p. 18-22

'Ruim dertig specialisten geven een rijk beeld van het buitenleven van heren en dames, omringd door familieportretten, kunst en huispersoneel en van de schaduwzijden van dit bestaan: sociäle ongelijkheid, financiële zorgen en op de loer liggende vernietiging van eeuwenoud erfgoed.' Marijke de Boer in: Fryslan 23 (2017) 6, p. 29

'De artikelen zijn thematisch van opzet en van zeer hoog niveau. Geschreven door ervaren buitenplaatsdeskundigen.' John Wennips via: NBD Biblion, december 2017; 'Een keur aan schrijvers doet hun licht schijnen over de geschiedenis van dit belangrijke erfgoed en doet dit vanuit de eigen expertise, wat een zeer gevarieerd en verrassend boek oplevert, dat in 3 delen is ingedeeld: "Huis en goed", "Notabele identiteiten en distinctie" en "De Buitenplaats herinnerd".' John Topfer via: Adel in Nederland, 20 december 2017

'gevarieerd en grondig, prachtig uitgegeven [...] ruim dertig, zeer gevarieerde bijdragen aan deze bundel [...] Ze gaan onder meer over het buitenleven in de Noordelijke Nederlanden in de zestiende eeuw, over het kostschoolverblijf van Nederlandse meisjes in het buitenland (1900-1950), de vernietiging van landhuizen, buitenplaatsen en landgoederen in de twintigste eeuw, en veel meer. Het boek is een staalkaart van Kuipers vakgebied. Het is mooi vormgegeven en rijk geïllustreerd.' Willem Bouwman in: ND Gulliver, 22 september 2017, p. 14

'Het boek is prachtig bezorgd en rijkelijk voorzien van aantrekkelijke foto’s, kaarten en afbeeldingen van prenten en schilderijen. [...] Juist vanwege die veelheid en gedifferentieerdheid vindt haast iedere lezer meerdere artikelen van zijn of haar gading. Met een uitgebreide bibliografie van Yme Kuiper en een artikel waarin de opvolgende bijzondere hoogleraar Hanneke Ronnes de lezer deelgenoot maakt van haar zorg over de vercommercialisering van de Nederlandse buitenplaats eindigt dit dikke boek. Een fantastische uitgave als slot van een vruchtbare wetenschappelijke inspanning door Yme Kuiper voor de Nederlandse historische buitenplaatsen.' RD via: Stichting Kastelen, Buitenplaatsen en Landgoederen, september 2017.