Gereformeerde migranten

Oorlogsgeweld, het gebrek aan religieuze vrijheid en een krimpende economie zorgden ervoor dat duizenden Nederlandse gereformeerden in de tweede helft van de zestiende eeuw de wijk namen naar het Heilige Roomse Rijk. Deze studie richt zich op de ruim tweeënhalfduizend gereformeerde migranten en vluchtelingen die zich vestigden in de rijkssteden Frankfurt am Main, Aken en Keulen. Zij onderzoekt de religieuze identiteit van de door hen gevormde Nederlandse migrantengemeenten. In het onderzoek naar religieuze vluchtelingen bestaat een sterke tendens om te analyseren welke invloed een vlucht heeft gehad op het geloof van mensen. De Nederlandse gereformeerde migranten worden vaak neergezet  als onvervalste calvinisten, die een strenge kerkelijke tucht hanteerden en leefden vanuit het idee uitverkoren te zijn. Deze studie laat zien dat niet de vlucht of de migratie, maar de alledaagse omstandigheden in de rijkssteden de religieuze identiteit van Nederlandse gereformeerde migrantengemeenten in belangrijke mate bepaalden. Om in de rijkssteden te kunnen blijven wonen en werken, waren de gereformeerde migranten genoodzaakt om zich op het gebied van kerkorganisatie, tucht en rituelen aan te passen aan de lokale omstandigheden. Bovendien oriënteerden de gereformeerde migranten zich niet op Genève, maar op Londen en Heidelberg.