Fascisme en de goede dictator

Honderd jaar geleden kwam Benito Mussolini in Italië aan de macht en werd de eerste fascistische staat gevestigd. Hoe stelden de Nederlandse kranten zich op tijdens de opkomst en regeerperiode van Mussolini? Werd het fascisme als een gevaar voor vrijheid en democratie in Europa beschouwd? Week de houding van de Nederlandse pers daarin af van de pers in andere landen? Door de ogen van journalisten wordt gekeken naar de gebeurtenissen tussen 1920 en 1940. Alle belangrijke aspecten van het fascisme komen daarbij aan de orde: het geweld, het uitschakelen van de oppositie, de systematische afbraak van de rechtsstaat, de rol van het Vaticaan, imperialisme en kolonialisme, de rol van de intellectuelen, racisme en antisemitisme. Aanvankelijk waren veel kranten verheugd dat het bolsjewisme in Italië geen kans meer kreeg en dat rust en orde waren hersteld. Geleidelijk werden de meeste kranten steeds kritischer over het fascisme, maar bleven Mussolini zien als een goede dictator. Misdaden werden snel vergeten of goed gepraat. Het fascisme was nog niet 'besmet'. De methoden van het Italiaanse fascisme en de reacties daarop zijn ook na honderd jaar heel herkenbaar. Er zijn aantoonbare verschillen met de huidige tijd, de overeenkomsten zijn echter soms onthutsend.

Hans Geleijnse (1947) was bibliothecaris van de Universiteit van Tilburg en het Europees Universitair Instituut in Florence en president van LIBER, de organisatie van Europese researchbibliotheken. In 2018 promoveerde hij aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een proefschrift over de Nederlandse pers en het fascisme in Europa (1919-1933).