Visioen van vrijheid

Jan Konijnenburg (1758-1831) was predikant, hoogleraar aan het Remonstrants Seminarium te Amsterdam, wetenschapper, patriot en politicus. Vanaf 1775 was hij actief binnen de Amsterdamse kring van unitariërs. Dit boek presenteert twee teksten van deze veelzijdige vrijdenker. Proeve eener Verhandeling over den Slaavenhandel, uit 1790, is een in Nederland vroeg protest tegen slavenhandel en slavernij. Pas in 1863 kwam hier een einde aan de slavernij. Konijnenburg pleit in zijn verhandeling voor zelfbestuur in Suriname. In Mémoire sur la liberté des cultes, in 1827 geschreven voor een Parijs’ Genootschap, fundeert Konijnenburg de vrijheid van godsdienst en geweten op het evangelie en het natuurrecht. De Mémoire is de laatste apologie van een verlicht geloof. Simon Vuyk, die publiceert over godsdienst, kerk en politiek in de (Nederlandse) Verlichting, heeft de teksten van een inleiding voorzien en de vertaling uit het Frans verzorgd.    

'Na aanlopen in eerdere verzamelwerken is nu de theoloog Jan Konijnenburg door zijn latere geestverwant Simon Vuyk apart genomen met een uit het Frans vertaalde tekst over de vrijheid van godsdienst, daterend uit 1827 maar de geest ademend van de late achttiende eeuw, en een manifest tegen de slavernij, wel uit het hart van deze periode, 1790. [...] Dat Nederland in 1863 een van de laatste landen was waar de slavernij werd afgeschaft, onderstreept nog eens het pionierswerk van Jan Konijnenburg met zijn protest uit 1790. Nog scherper wordt het contrast als men bedenkt dat Suriname eerst in 1975 onafhankelijk werd, terwijl Konijnenburg al in zijn manifest duidt op het perspectief van zelfbestuur.' In: Woodbrookers Cahier 5 (2013) 10, p. 23-24.