Bericht over de Toestand in de Nederlanden en de Godsdienst bij de Spanjaarden

De humanist Francisco de Enzinas vertaalde bij Melanchthon te Wittenberg het Nieuwe Testament in het Spaans, liet dit te Antwerpen drukken en bood dit keizer Karel V aan. Als gevolg daarvan belandde hij eind 1543 te Brussel in de gevangenis. Na zijn ontsnapping in 1545 beschreef hij de toestand in de Nederlanden. Het waren roerige tijden, aan de vooravond van de Opstand. Karel V probeerde met steeds strengere plakkaten godsdienstig afwijkende denkbeelden uit te roeien. Enzinas verslaat in zijn Bericht talrijke gevallen van kettervervolging in Brabant en Vlaanderen, deels als ooggetuige. Daarnaast behandelt hij de godsdienst bij de Spanjaarden en de Spaanse inquisitie. Dit verhaal - volgens de bekende neolatinist Jozef IJsewijn een van de 'most moving documents of Neo-Latin literature' - is nu voor het eerst uit het Latijn in het Nederlands vertaald. De inleiding belicht de politieke en religieuze achtergronden.    

'Zo is het boek een bron van informatie, waarvan we de uitgave met dank begroeten. De vertalers hebben met hun geannoteerde uitgave een stevige bijdrage geleverd aan onze kennis vanuit de bronnen omtrent een verleden dat nog steeds op de een of andere manier voortduurt. Hun werk van vertaling verdient alle lof. De uitgave is keurig verzorgd, zoals bij een wetenschappelijke editie past.' Dr. W. van 't Spijker in: Reformatorisch Dagblad 29 januari 2003

'Maar wat dit egodocument zo boeiend maakt is het feit dat de Spanjaard gedetailleerd laat zien hoe menige ketterjager door heel andere zaken dan gloeiende geloofsijver was bezield. Heb- en wraakzucht, naijver en theologische onkunde speelden evenzeer een rol. De Enzinas beschrijft het allemaal, met verontwaardiging en gevoel voor detail. Prima vertaald en helder ingeleid.' Ton Crijnen in: Trouw 21 december 2002

'Enzinas' boek is een indringend document over een onderbelichte periode in de Nederlandse kerkgeschiedenis.' Nederlands Dagblad 24 januari 2003

'Enzinas' Bericht, dat door Ton Osinga en Chris Heesakkers in levendig Nederlands werd vertaald, is niet in de eerste plaats interessant vanwege de doctrinaire fijnmazigheid van de daarin weergegeven religieuze discussies en verhoren. Het boeit vooral als een ooggetuigenverslag van een maatschappij die in de ban raakt van vervolging, achterdocht en verraad, met alle daarmee gepaard gaande lafheid en heldendom.' Ger Groot in: NRC-Handelsblad 18-7-03