Dit boek is nog niet verschenen. Wie het bestelt krijgt het direct na verschijnen (november 2025) toegezonden.
De Tractatulus devotus behoort tot de oudste generatie geschriften uit de Moderne Devotie, een spirituele hervormingsbeweging die in de veertiende eeuw ontstond in de IJsselvallei en zich vanuit steden als Deventer en Zwolle verspreidde over heel West-Europa. Florens Radewijns speelde hierin een sleutelrol. Waar Geert Grote geldt als de inspirator van deze beweging, moet Florens Radewijns beschouwd worden als haar organisator. Onder zijn leiding ontstonden de eerste leefgemeenschappen van devote broeders en kreeg het gedachtegoed van eenvoud, innerlijke hervorming en navolging van Christus concrete gestalte.
In de Tractatulus devotus zet Radewijns op systematische wijze het fundament uiteen van het devote leven: een sobere, toegewijde levenswijze waarin zelfonderzoek, zuiverheid van hart en geestelijke oefening centraal staan. Deze tekst biedt een unieke inkijk in het denken en doen van de eerste moderne devoten, en is daarom interessante lectuur voor wie zich wil verdiepen in de spiritualiteit van de middeleeuwen.
Deze uitgave maakt het laatmiddeleeuwse werk voor het eerst breed toegankelijk in een heldere, goed leesbare vertaling. De tekst is voorzien van duiding en verwijzingen naar de bronnen die Radewijns gebruikte, wat het boek tot een waardevolle uitgave maakt voor lezers met interesse in spiritualiteit, religieuze geschiedenis en het geestelijk erfgoed van de Lage Landen.
Dr. Nicoline Roskam studeerde klassieke talen en theologie aan de Universiteit Leiden. Als geassocieerd onderzoekster van het Titus Brandsma Instituut te Nijmegen bestudeert en vertaalt zij christelijke spirituele teksten uit de hoge en late middeleeuwen. Haar werk richt zich in het bijzonder op de vroege Moderne Devotie en op de spirituele tradities waarin deze beweging haar inspiratie vond.
Inleiding
De Moderne Devotie 13
Geert Grote 16
Florens Radewijns en het ontstaan van het broederhuis te Deventer 17
De stichting van het klooster te Windesheim 21
De opbouw van de Deventer broederschap 23
Apostolaatswerk onder Deventer scholieren 25
Broederhuizen buiten Deventer 30
Zusters van het Gemene Leven 31
Devoten onder vuur 33
Radewijns’ schriftelijke nalatenschap 37
De Tractatulus devotus 40
De overlevering van de Tractatulus devotus 42
Het afschrift van Mgr. F.J. van Vree 46
De editie van H. Nolte 47
Twee naoorlogse edities 48
Uitgangspunten van de voorliggende editie 49
Tractatulus devotus – Vrome verhandeling
I 53
II Wie werkelijk vorderingen wil maken moet alles richten op twee punten als op een doel 53
III De ware weg tot liefde 53
IV Wat betekent ‘je hart zuiveren’ en wat betekent ‘deugden verwerven’? 55
V Definitie van ware deugdzaamheid 57
VI Drie manieren om je te oefenen op de weg van de zuivering: lezen, je bezinnen en bidden 59
VII Lezen. Zes beschouwingen over lezen 59
VIII Bidden 63
IX Dagelijkse bezinningsoefening 65
X De prikkel van je geweten. Drie manieren om jezelf door overdenking te oefenen 65
XI De prikkel van je geweten wekken 65
XII Je totale leefwijze onderzoeken 67
XIII Manieren om door bezinning de prikkel van je geweten te scherpen 69
XIV Lees op de drempel van de slaap eerst iets over de dood, het Oordeel enzovoort 69
XV Manieren om je ’s ochtends vroeg voor te bereiden op de morgen 69
XVI Bezinningsthema’s rond de dood 71
XVII Bezinningsthema’s rond de straffen van de Hel 73
XVIII Nadenken over het Laatste Oordeel 75
XIX Nadenken over de hemelse vreugden 75
XX De prikkel van je geweten richten. Hoe krijgt hij de juiste gerichtheid? 77
XXI Drie goede eigenschappen waardoor de prikkel van je geweten de juiste gerichtheid krijgt. Daadkracht als tegenwicht tegen nalatigheid 77
XXII De tweede goede eigenschap waardoor de prikkel van je geweten de juiste gerichtheid krijgt. Gestrengheid als tegenwicht tegen begeerte 77
XXIII Middelen tegen begeerten 79
XXIV Handenarbeid 79
XXV Wees trouw aan de jou toevertrouwde taak, als een lichaamsdeel voor die taak bestemd 81
XXVI Algemeen middel tegen babbelzucht 81
XXVII Algemeen middel tegen genotzucht 81
XXVIII Algemeen middel tegen gretigheid en ijdelheid 83
XXIX De begeerte heeft drie gezichten. Begeerte in de vorm van genotzucht 83
XXX Vraatzucht 83
Graden van soberheidszin 83
XXXI Weeldezucht 85
Algemeen middel daartegen 85
Graden van morele reinheid 85
XXXII De tweede soort begeerte: gretigheid, dat wil zeggen het verlangen naar het kennen van geheimen, het zien van mooie dingen en het bezitten van kostbaarheden 85
XXXIII Geldzucht oftewel gierigheid 89
XXXIV De derde soort begeerte: ijdelheid. Daaronder vallen verwaandheid en hoogmoed 91
XXXV Verwaandheid en middelen daartegen 91
XXXVI Tweeledige hoogmoed: geestelijke en vleselijke 91
Geestelijke hoogmoed 91
Middel ertegen 91
Vleselijke hoogmoed 93
Middelen ertegen 93
Graden van nederigheid 93
XXXVII De derde goede eigenschap waardoor de prikkel van je geweten de juiste gerichtheid krijgt. Goedhartigheid als tegenwicht tegen kwaadwilligheid 95
XXXVIII Eenheid en onderlinge liefde 95
XXXIX Toorn 97
XL Afgunst 97
XLI Droefgeestigheid 97
Middel ertegen 97
XLII Lamlendigheid 99
XLIII Toon te midden van anderen je goedhartigheid 99
XLIV Mildheid in het vermanen van je naaste 101
XLV Vermaan ieder naar zijn situatie 101
XLVI Wijze van berispen 101
XLVII Houd met volharding vast aan de gekozen leefwijze 103
XLVIII Blijf met volharding op één plaats 105
XLIX Bespreek je geestelijke oefeningen met iemand met ervaring 105
L De weg van de verlichting: gedenk Gods weldaden en richt je oefeningen op de ‘lichtstraal van jouw inzicht’ 107
LI Overdenking van het lijden van de Heer 109
LII Maandag, vanaf de vroege ochtend. Gedachtenis aan het lijden van de Heer 109
LIII Dinsdag. Gedachtenis aan het lijden van de Heer 111
LIV Woensdag. Het lijden 111
LV Donderdag. Gedachtenis aan het lijden van de Heer 113
LVI Vrijdag. Gedachtenis aan het lijden van de Heer 113
LVII Zaterdag. Het lijden 113
Noten bij vertaling 116
Afkortingen 129
Bibliografie 131