De volksverheffers

Huizen als holen waarin een ‘stil en bleek plebs’ zich ophield, kinderen die in diepe misère opgroeiden, arbeiders die nergens licht en vreugde ondervonden: er was rond 1900 meer dan genoeg te doen voor hervormingsgezinde burgers. Gedreven door compassie en idealen, maar ook door vrees voor ziekte en opstand zetten deze volksverheffers zich enthousiast aan hun zelfopgelegde taak. Geïnspireerd door buitenlandse voorbeelden verbeterden ze de arbeiderswoningen in de stedelijke achterbuurten, stimuleerden geestelijke en lichamelijke verheffing en gaven zich over aan utopische experimenten in de hoop de gevreesde kloof tussen de klassen te dichten. Dankzij hen werden preventie, sociale zorg en een harmonische stedelijke gemeenschap onderwerp van publieke actie en politiek debat. Deze studie schetst op beeldende wijze de tomeloze ambities, inspiraties, dromen en initiatieven van de volksverheffers die zich tussen 1870 en 1914 in Nederland inzetten voor een ideale samenleving.

'De volksverheffers exposes a very solid mode of historical scholarschip  based on an immensely rich collection of primary sources. However, the narrative tends to rely (too) heavily on the Anglo-Dutch context. [...] Moreover, some fundamental questions remains largely untouched. The reader gets vivd descriptions of convictions, experiences and practices, but how should we understand this era of social engagement in more conceptual terms? [...] Such and similar questions would have enabled this outstanding empirical study to connect to a wider plane of international historiography and historical sociology.' Stefab Couperus voor BMGN-LCHR, 132 (2017), review 4

'De auteur heeft een vracht aan documenten literatuur bestudeerd. Dat ze dan een publicatie mist en zo op een detail de plank misslaat, mag men de auteur niet verwijten. Jammer is, dat in het boek informatie over 'de provincie', of het nu het platteland of de steden betreft, schaars is. Maar dat weegt lang niet op tegen het uitstekende overzicht van volksverheffende activiteiten en personen dat ze ons biedt.' Johan Frieswijk in: G/Geschiedenis 7 (2016) 4, p. 62; 'Wat De volksverheffers zo interessant maakt, is de grote rijkdom aan anekdotes waardoor het diverse karakter van de beweging duidelijk naar voren komt. [...] Een ander sterk punt is de manier waarop de relatie tussen de arbeider en middenklasse-burger wordt uitgediept en geproblematiseerd.' Erik Pees in: Skript 38 (2016) 1, p. 64-65

'Op beeldende wijze geeft de auteur [...], een evenwichtig beeld van de 'tomeloze ambities, inspiraties, dromen en initiatieven' van de volksverheffers in Nederland in de periode tussen 1870 en 1914, en hun gemeenschappelijke inzet voor een ideale samenleving. Een uiterst waardevolle studie, die onze huidige neoliberale maatschappij een spiegel voorhoudt hoe het was, en hoe het wellicht ook weer worden zal.' A. Schipper op: www.nbdbiblion.nl 24-2-2016

In Utrecht presenteerde Christianne Smit op een Universitair symposion haar jongste boek. Het onderwerp: de Volksverheffers rond 1900, mensen die zeer praktisch verbeteringen aanbrachten in de slechte situatie in steden van arbeiders en werklieden. [...] Het was een mooie gebeurtenis. Niet alleen omdat deze volksverheffers uit de vergetelheid zijn gehaald, maar ook en vooral de wijze waarop Christianne het verhaal vertelde en beschreef. In haar toespraak haalde zij twee bekende, Mercier en Van Marken, en twee onbekende verheffers, professor Pieter Pel en Johanna ter Meulen, naar voren. Vooral de laatste speelt een grote rol in de Amsterdamse verhefferswereld.' Marten Buschman in Blog 79 op: www.onvoltooidverleden.nl 16-12-2015.

Verder gesignaleerd in: Historisch Nieuwsblad 25 (2016) 4, p. 89.