Bourgondië voorbij

De hertogen van Bourgondië hebben een onmiskenbaar stempel gedrukt op de geschiedenis van de Nederlanden. Onder hun bewind, van 1384 tot 1477, integreerden de vorstendommen binnen de grenzen van het huidige Nederland, België en Luxemburg tot een nieuwe staat. Dit boek belicht verschillende aspecten van de staatkundige, economische en sociale integratie van de Bourgondische en Habsburgse Nederlanden en de hieruit voortvloeiende conflicten en culturele uitingen. Alle bijdragen zijn geschreven door voormalige promovendi van Wim Blockmans, die van 1987 tot 2010 hoogleraar middeleeuwse geschiedenis was aan de Universiteit Leiden. De artikelen zijn gegroepeerd rondom vier verschillende thema's: vorsten en hoven; edelen en ambtenaren; mensen en markten; recht, oorlog en Opstand. Dankzij de ruime opvatting van de 'Bourgondische' geschiedenis levert dit boek een vernieuwende bijdrage aan de geschiedenis van een land dat zijn verleden maar al te vaak reduceert tot de Gouden Eeuw en daarna.    

Inhoud: Ten geleide   Deel I Vorsten en hoven: ROBERT STEIN, Natuurlijk Filips de Goede. De Bourgondische erfopvolging in de Nederlanden   MICHEL VAN GENT, In de ban van het rijk. De relatie van hertog Arnold van Gelre met rooms-koning Sigismund en hertog Filips van Bourgondië, 1423-1437   AART NOORDZIJ, Zelfstandigheid en integratie. Gelre, de Nederrijn en de Nederlanden in de zestiende eeuw   JAN SANDERS, Politiek en piëteit. Hertog Karel de Stoute als stichter van het kartuizerklooster bij 's-Hertogenbosch in 1471   HANNO WIJSMAN, Las Filips de Goede wel eens Nederlands? 'Kleine talen' in de Bourgondische Librije   GEERTRUI VAN SYNGHEL, De opkomst van de volkstaal in de West-Brabantse documentaire bronnen, 1270-1315   LOUIS SICKING, Door Oranje overschaduwd? Het hof van Maximiliaan van Bourgondië, heer en markies van Veere   MARIE-ANGE DELEN, Eten en drinken aan het hof van Willem van Oranje   Deel II Edelen en ambtenaren: MARIO DAMEN, Heren met banieren. De baanrotsen van Brabant in de vijftiende eeuw   ANTHEUN JANSE, De Tweede Stand in laatmiddeleeuws Holland   ARIE VAN STEENSEL, Edelen, belastingheffing en politieke verhoudingen in laatmiddeleeuws Zeeland   HANS COOLS, Uitvaarten als intredes. De scenografie van de successie bij aristocratische begrafenissen in de Bourgondisch-Habsburgse landen en in de jonge Republiek   LAETITIA GORTER-VAN ROIJEN, Maria van Hongarije en de hoge adel in de Nederlanden. Een confrontatie   YVONNE BOS-ROPS, De Kabeljauwen en de ambten. Personele gevolgen van een politieke moord in het graafschap Holland, 1390-1404   SERGE TER BRAAKE, Promoveren in de Raad van Holland. De weg van de onbezoldigd raadsheer aan het eind van de Middeleeuwen   Deel III Mensen en markten: CHARLES CORNELISSE, De invloed van de ontginning op marktvorming in Holland tussen de tiende en dertiende eeuw   JOB WESTSTRATE, De marktpositie van Deventer van de veertiende eeuw tot het begin van de Opstand   HANNO BRAND, De Zuiderzeesteden tussen Habsburg en de Hanze in de eerste helft van de zestiende eeuw. Een aanzet tot een positiebepaling   PETRA VAN DAM, Leidse professoren eisen hofkonijnen. Een nieuwe betekenis voor een oud emolument in vroegmodern Holland  MILJA VAN TIELHOF, Texel, kerstavond 1593. De ramp die Tesselschade haar naam gaf   Deel IV Recht, oorlog en Opstand: PETER HOPPENBROUWERS, Ridders en hun ruiters. Het krijgsbedrijf in Holland en Brabant gedurende de veertiende eeuw   CORIEN GLAUDEMANS, Karel van Charolais en de zitting van de Hoge Vierschaar van Zeeland in 1454   JAMES P. WARD, Hostage-taking (gijzeling) in early sixteenth-century Holland, and the Guelders War   MARJOLEIN 'T HART, De democratische paradox en de Opstand in Vlaanderen, Brabant en Holland   MARIE-CHARLOTTE LE BAILLY, Een rechtshistorische vingerafdruk. Gedrukte sententies in de Habsburgse Nederlanden en de Republiek, 1515-1700   MARTIN VAN GELDEREN, Trots op Nederland. Hugo de Groot en het natuurlijk recht op immigratie   Geraadpleegde literatuur en bronnenuitgaven   Over de auteurs   Promoti van Wim Blockmans

'Het boek is uitzonderlijk rijk. Het is, zoals het hoort, geheel onderbouwd door historische bronnen. Daarentegen bevat het ook twee degelijke bronnenstudies: Geertrui van Synghel over de volkstaal in West-Brabantse documentaire bronnen rond 1300 (85-98) en Hanno Wijsmans inzichtelijke opstel over "kleine talen" (zoals het Nederlands) in de Bourgondische librije (69-84). In de sectie over vorsten en hoven werd deze recensent gegrepen door drie artikelen over Gelderse zaken. De relatie tussen het hertogdom Gelre en Filips de Goede is bijzonder interessant - en vaak spannend ook. [...] Wim Blockmans kan trots zijn op Bourgondië voorbij, en anders dan een bijna gelijkluidende hedendaagse politieke kreet, opent dit boek de weg naar verder en meer onderzoek van zowel binnen- als buitenlandse collega's.' Arjo Vanderjagt in: Madoc 25 (2011) 1, p. 43-46

'Ongeacht het heterogene karakter van de bundel, zal ook de specialist waardevolle én nieuwe analyses aantreffen. Tegelijkertijd biedt het boek een uiterst aangenaam om te lezen reeks gevalstudies. Daarmee hebben de alumni op de allerbeste manier hun Doktorvater gehuldigd.' Violet Soen in: BMGN 126 (2011) 3, p. 91-02

'In het korte bestek van deze recensie kunnen niet alle bijdragen worden besproken, maar aan de hand van sommige artikelen, is toch wel een indruk van het geheel te geven. [...] Van Steensel brengt een fascinerende studie naar de manier waarop de Zeeuwse adel van de gewestelijke belanstinginning profiteerde, reden dat hij in de Staten de landsheer steunde. Heel spannend wordt deze bundel bij het subthema mensen en markten, wegens de relatie tussen markt- en staatsvorming die sommige auteurs aanbrengen. [...] Bourgondië voorbij is kwalitatief veel beter dan dit soort bundels [=huldebundels] doorgaans zijn en ook veel mooier uitgegeven.' Pieter Wagenaar in: Openbaar bestuur. Tijdschrift voor beleid, organisatie & politiek 21 (2011) 3, p. 25-26

'In een van die bijdragen in het nieuwe boek gaat het over Schouwen. Het artikel is van de hand van Corien Glaudemans, werkzaam bij het Haags Gemeentearchief [...] Dit keer belicht ze een interessant onderdeel van de Zeeuwse rechtspraak. [...] Omdat zijn vader voor overleg naar Duitsland moest, nam Karel [de Stoute]  de zaken waar en daartoe behoorde het voorzitterschap van de Hoge Vierschaar als graaf van Zeeland. [...] Binnen vier maanden werden 363 rechtszaken beslist en 543 personen berecht. Alsof de middeleeuwen geen inspiratie kunnen bieden voor een snelle rechtsgang!' Huib Uil in: Inwonerskrant voor en door Schouwen-Duivelanders 29-10-2010, p. 7

'Zowel Blockmans als de lezers mogen blij zijn met deze uitgave!' Marjoke de Roos in: Geschiedenis Magazine 45 (2010) 7, p. 58-59

'Behalve over Bourgondische begrafenisrituelen, maaltijden van Willem van Oranje en hofkonijnen staan in dit liber alumnorum artikelen die breed uitwaaieren over de aandachtsgebieden van Blockmans [...] Daarmee is dit boek een uiteenlopende verzameling historische studies, wisselend van inhoud, leesbaarheid en belang. Maar dat is min of meer inherent aan het sympathieke gebaar dat een huldebundel is.' Jaap Tigelaar in: Nederlands Dagblad/Cultuur 17-9-2010

'De 26 artikelen bieden een mooi inkijkje in de hedendaagse mediëvistiek: deelstudies op de vierkante meter, uiteraard op basis van nauwgezet bronnenonderzoek. [...] De bundel toont de andere kant van de Nederlanden in de Middeleeuwen: een lappendeken van elkaar in de weg zittende instellingen, betwiste privileges en rivaliserende groepen.' Hans Wansink in: de Volkskrant 31-12-11

'Het is een gevarieerd werk met veel oog voor detail. Dit is de kracht en tegelijk de zwakte. Wie de grote lijnen van dit tijdvak van de geschiedenis kent en de concentratie op het detail niet schuwt, heeft hier een gevarieerd werk in handen. Wie niet vertrouwd is met deze historie kan beter eerst een werk van de meester zelf te hand nemen.' Ds. W. van Weelden in: Protestants Nederland 76 (2010) 11, p. 20

'Het is een bundel die er goed en mooi verzorgd uitziet en die uitnodigt om er regelmatig naar terug te keren. De samenstellers hebben een prestatie geleverd waar zij trots op mogen zijn en waar zij Wim Blockmans waarschijnlijk een groot plezier mee hebben gedaan.' Paul Hendriks op: www.historischhuis.nl/recensies, 24-03-2011

‘Evenals deze vijf artikelen weerspiegelen ook de overige 21 bijdragen de thematische veelzijdigheid van de gevierde promotor. Het levert een boeiende en afwisselende bundel op.’ Arnoud-Jan Bijsterveld in: Noordbrabants Historisch Jaarboek 28 (2011) p. 208-210

‘[…] “Bourgondië voorbij. De Nederlanden 1250-1650” (2010) neemt diverse vernieuwende thema’s uit de geschiedenis van de Bourgondiërs onder de loep.’ In: Historisch Nieuwsblad 19 (2010) 8, p. 39

‘Als geheel vormen ze echter een interessante staalkaart van de manier waarop de huidige generatie Nederlandse mediëvisten omgaat met de erfenis van hun voorgangers en de nieuwe wegen die ze daarbij bewandelen. Daarbij wordt duidelijk hoezeer het onderzoek naar de Nederlanden in de veertiende, vijftiende en zestiende eeuw zich heeft verbreed. […] Het gaat doorgaans om artikelen die relatief bescheiden zijn in hun ambities, maar vanuit kritisch bronnenonderzoek gericht ingaan op goed gedefinieerde vraagstellingen. […] Als zodanig heeft dit eerbetoon aan Wim Blockmans een vlot leesbare bundel opgeleverd die een caleidoscopische blik biedt op het verleden, heden en de toekomst van de roemruchte “Bourgondische school” in Nederland.’ Frederik Buylaert in: Tijdschrift voor Geschiedenis 125 (2012) 1, p. 126-127

‘Un fil rouge toutefois, très souple is est vrai: l ‘intègration, sous tous ses angles, avec ses succès et ses échecs, des composantes des Pays-Bas dans un ensemble bourgondo-habsbourgeois. Les É. ont ainsi pris soin de regrouper les contributions en quatre ensembles certes «fabriqués» mais orientant d’emblée le lecteur dans ses priorités ou ses choix […]. […] il s’inquiète du recours prioritaire, quand le choix est possible, à la production anglophone, alors même qu’il s’agit ici de parcours des terres romanes ou thioises…’ Jean-Marie Cauchies in: Le Moyen Age CXVIII (2012) 3-4, p. 709

Verder gesignaleerd in: Reformatorisch Dagblad/PuntKomma 14-09-2010, p. 11.