Wie in de politiek gaat, is weg?

Deze bundel bevat tien geschreven portretten van protestantse politici. Onder hen bekende personen als Barend Biesheuvel, Hannie van Leeuwen en Aritius Talma, maar ook minder bekende als Arie Colijn (broer van minister-president Hendrikus Colijn) en Willem de Vlugt. Zij hebben met elkaar gemeen, dat het protestantse maatschappelijk middenveld de springplank was voor hun politieke carrière. Hun successen en falen, hun dilemma’s en oplossingen worden beschreven. De centrale vraag is hoe zij zich als politici opstelden. Werden zij advocaten van de organisaties waaruit zij voortkwamen, stelden zij zich op als onafhankelijke politici of gingen zij op in de partij die zij vertegenwoordigden? De tien portretten en de twee inleidingen – een over de algemene verhoudingen tussen politiek en maatschappelijk middenveld en een over de veranderingen in het parlementair bedrijf – geven een bijzonder beeld van politiek en samenleving in het tijdperk van de verzuiling.    

Inhoud: Woord vooraf   R.E. VAN DER WOUDE, 'Een knoop in je ziel'. Het persoonlijke in de politiek en de politiek in de persoon   B.H. VAN DEN BRAAK, Van grootburgers naar professionals. Nederlandse politici tussen 1875 en 1975   D. KOOISTRA, Walle Melis Oppedijk (1834-1893). Een Friese antirevolutionair van het eerste uur   J. DE BRUIJN, Johannes Theodoor de Visser (1875-1932). Predikant, politicus en onderwijshervormer   G.S. VAN KRIEKEN, Aritius Sybrandus Talma (1864-1916). De 'Leeuw van Patrimonium'   M.G.M. SMITS, Anthonie Colijn (1870-1932). Boer, boerenvoorman, burgemeester   H.G.J. KAAL, Willem de Vlugt (1872-1945). Een ondernemende burgemeester   P.E. WERKMAN, Christiaan Smeenk (1880-1964). Arbeidersvoorman, journalist, politicus   W. SCHOLTEN, Barend Willem Biesheuvel (1920-2001). Van boerenleider tot minister-president   E. TER VELD, Johanna van Leeuwen (1926). Een rebelse meid tussen mannenbroeders   A.C.M.W. VAN KESSEL, Jacobus Eye Andriessen (1928). Wetenschapper, bestuurder en ondernemer   J.J. VAN DIJK, Louw de Graaf (1930). Een christen-radicaal in een rechts kabinet   R.E. VAN DER WOUDE, 'Ik heb mijn pak gedragen'. Tien protestantse partijgangers geportretteerd   Lijst van afkortingen   Register op persoonsnamen   Auteurs   Illustratieverantwoording

'De vraag die als een rode draad door die biografische schetsen loopt, is: bleven ze zich aan het Haagse Binnenhof als de typische vertegenwoordiger van die ene belangenorganisatie opstellen of heeft toch de overallblik gewonnen? [...] Het boeiende van deze minibiografieën is dat ze een grote verscheidenheid aan antwoorden op de hierboven gestelde vraag laten zien.' W. Slagter in: Trouw 23-01-2010

'[...] zeer lezenswaardige beschouwingen met als hoofdthema de vraag: "Drijven politici weg van hun oude strijdmakkers als ze op het pluche zitten?" [...] Het zijn naar mijn indruk stuk voor stuk hecht doortimmerde bijdragen. Steeds gaat één pagina vooraf met beknopte gegevens betreffende de familie-omstandigheden en de loopbaan van de beschreven persoon. Dit vergemakkelijkt uiteraard het gebruik als naslagwerk. [...] Bijzonder vind ik de keuze van de afbeeldingen. Daaronder is veel origineel materiaal. Ook daarom waag ik het om dit boek een zeer waardevolle bijdrage tot de Nederlandse geschiedschrijving te noemen.' Ph. Bosscher in: www.historischhuis.nl/recensies 11-01-2010

'De selectie van de besproken personen is niet altijd helder en overtuigend. [...] Voor een hoger opgeleid publiek, met politieke belangstelling, toch interessant.' In: NBD Biblion 4-3-2010

'Deze uitmuntend verzorgde bundel geeft een goed beeld van de inbreng van politici uit één bepaalde zuil en de wijze waarop zij, vanuit hun verleden in het maatschappelijk middenveld, de politieke uitkomsten konden beïnvloeden. Meer dan "partijgangers" die het ideaal van één partij wilden uitdragen, waren ze "advocaten" van het gedachtegoed van hun achterban. Doorgaans waren ze geenszins onbeholpen buitenstaanders in de politiek, noch werden ze losgezongen van hun wortels zodra ze tot de besturende elite toetraden. Deze bundel komt op een goed moment. [...] Misschien moeten de gevestigde politieke partijen zich bezinnen op de wijze waarop grootburgers van weleer zich in de politiek bewogen. Er is een dunne grens tussen geloofwaardigheid en populisme. De portretten in deze bundel kunnen inspireren hoe het wel degelijk op integere wijze kan.' L.J. Touwen in een uitgebreide verhandeling in: Openbaar Bestuur 20 (2010) 8, p. 13-17

'De bundel brengt mooie biografische schetsen van de beschreven politici, maar het blijft wat onduidelijk waarom juist de geportretteerden zijn geselecteerd. Ook ware het wellicht aan te raden geweest wanneer de redacteuren de verschillende auteurs wat duidelijker gestuurd hadden in hun werkzaamheden. Nu lijkt er iets aan samenhang te ontbreken in de verschillende bijdragen, hetgeen onvoldoende wordt gecompenseerd in de toch gedegen inleidende twee hoofdstukken. Wél wordt op verhelderende wijze het speelveld van de "middenvelders" en politici uiteengezet. [...] Wat vooral beklijft na lezing, is dat niet zozeer het maatschappelijke of politieke Umfeld, maar vooral de persoonlijkheid van de politicus bepalend is voor het antwoord op de vraag of hij zich los kan maken van de organisatie waaruit hij afkomstig is.' Peter van der Heiden in: Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2010, p. 195-196

'Achtergrond van het nieuwe boek vormt de huidige belangstelling voor de civil society: welke maatschappelijke organisaties maken er deel van uit en wat is de betekenis voor de burger en de politiek? [...] De artikelen over de voormalige ministers J.E. Andriessen en L. de Graaf, maken duidelijk dat de banden tussen politiek en maatschappelijk middenveld vanaf de jaren zeventig uiterst zwak zijn geworden. [...] De conclusie van het boek is evenwel dat de meeste negentiende- en twintigste-eeuwse protestanten een "knoop in de ziel" hebben gehad.' Annemarie van Heerikhuizen in: Tijdschrift voor Geschiedenis 123 (2010) p. 300-301

Verder gesignaleerd in: NRC Handelsblad, 11-12-2009; Reformatorisch Dagblad, 2-9-2009; Genealogie 16 (2010) 1; Nederlands Dagblad 18-09-2009.