Ine Gimbrère dook in de coronatijd de archieven in om het verleden van haar man Emile, zijn vader Emile en zijn opa Emile te ontrafelen. Het startte allemaal met een vraag die haar al sinds haar studietijd bezighield: hoe kwam het dat haar latere man Emile een stuk ouder was dan de rest? Wat begon als nieuwsgierigheid, groeide – dankzij een combinatie van archiefonderzoek, herinneringen en gesprekken die ze jaren eerder voerde – uit tot een fascinerend verhaal.
Het zaadje geplant
"Mijn naam is Ine Gimbrère. Ik ben de vrouw van de derde generatie die in het boek Emile beschreven wordt." Zo begint Ine haar verhaal. Toen zij en haar man elkaar ontmoetten tijdens hun rechtenstudie in Nijmegen, werd haar langzaamaan duidelijk waarom hij ouder was dan de gemiddelde student.
"Ik heb van hem toen begrepen wat er in het kort was gebeurd," vertelt ze. "Hij heeft toen verteld over wat er allemaal was gebeurd. In horten en stoten natuurlijk, niet in één keer allemaal."
Die eerste verhalen maakten indruk. Het was genoeg om te beseffen dat hier iets bijzonders verborgen lag. Ine herinnerde zich wat ze toen dacht: "Daar ga ik een keer iets mee doen, als ik tijd heb." Maar tijd was er decennialang niet. “Ik had een druk bestaan, eerst als advocaat en later als rechter. Dus uiteindelijk is dat blijven liggen.”
Pas in de coronatijd, toen ze ook met pensioen ging, ontstond de ruimte om het verleden te onderzoeken.
Een leven is als een boek. Bladzijde na bladzijde gevuld met momenten.
De archieven in
Om kennis te verzamelen voor het boek, dook Ine de archieven in. Al snel ontdekte ze dat Nederland heel veel archieven rijk is. Ze bezocht zo’n beetje alle archieven in Brabant, maar ook in Nijmegen, Arnhem en de Achterhoek: overal waar een stukje familiegeschiedenis kon liggen.
Een van de interessantste plekken was het archief van de Tilburg University. Grootvader Emile Gimbrère was tijdens de Tweede Wereldoorlog rector magnificus van de toenmalige hogeschool. “Hij heeft daar allerlei moeilijke beslissingen moeten nemen omdat de Duitsers dat oplegden, waarbij hij zich niet altijd gesteund voelde door het toenmalige bestuur, het curatorium.”
"Ik mocht in de coronatijd naar de universiteitsbibliotheek komen van de toenmalige historicus. Er was verder helemaal niemand in alle gebouwen, en de campus was leeg." Ze kreeg een boek mee over de eerste 25 jaar van de hogeschool. De verwijzingen daarin maakten haar alleen maar nieuwsgieriger.
“Ik heb daarna nog een aantal keren in het archief mogen kijken en stukken kunnen kopiëren om ze te gebruiken voor het boek. Dat waren onder meer handgeschreven documenten van grootvader. Bijzonder om die te zien, want ik heb grootvader nooit gekend - hij is in '49 gestorven. Ik kwam daar van alles tegen wat ik niet wist. En het bijzondere was dat mijn man daar ook niks van wist. Wel dat hij rector was in die tijd, maar niet wat zijn rol was geweest en hoe zwaar die was."
Foto’s die raakten
Naast de archieven waren het interviews en foto’s die Ine raakten. "Wat mij zelf het meest heeft aangesproken, is een oude foto van mijn schoonvader en -moeder," vertelt ze. Een foto van een jong, vrolijk, verliefd stel, beiden begin twintig.
Ans en Emile II Gimbrère, Nijmegen 1941
"Het leven lacht hun toe. Ze waren min of meer met de gouden lepel in de mond geboren."
Maar het liep anders. Vader Emile stierf een maand voordat hij 25 werd, drie jonge kinderen achterlatend. Zijn vrouw – Ine’s schoonmoeder – maakte later moeilijke keuzes, soms misschien verkeerde. "Zij is eigenlijk als iemand gestorven die het tegengezeten had in haar leven."
"Er is totaal niet van terechtgekomen wat je van tevoren verwacht had. Dat maakte voor mij eigenlijk dat het boek er moest komen, vooral ook omdat van hem eigenlijk helemaal niks bekend was."
Begrip voor beslissingen
Het onderzoek bracht Ine niet alleen kennis, maar ook begrip.
"Je kunt zeggen: beslissingen als die kun je niet nemen. Dat mag niet. Dat hoort niet." Maar door het verleden te reconstrueren begrijpt ze waarom mensen deden wat ze deden, de omstandigheden waarin ze verkeerden.
Zo leerde ze meer over de beslissing van haar schoonmoeder om naar Afrika te vertrekken met één kind in plaats van drie – een keuze waarover later door alle betrokkenen niet of nauwelijks werd gesproken. "Achteraf begrijp ik dat sommige beslissingen zo genomen zijn. Niet dat ik vind dat het goed is, maar ik begrijp dat het zo gegaan is."
Het boek maakt pijnlijke keuzes en situaties zichtbaar, maar ook hoe nieuwe generaties hun eigen weg vinden. Haar man werd samen met zijn broer met liefde grootgebracht door zijn grootmoeder, Phila – "geweldig wat zij allemaal heeft gedaan" – waardoor zijn leven uiteindelijk heel anders liep dan dat van de generatie voor hem.
Een verhaal geworteld in meerdere regio’s
De geschiedenis van de familie Gimbrère is verbonden met diverse plaatsen: Tilburg en omgeving, waar de familie een landgoed bezat (Annanina’s Rust) en waar Ine en haar man nu weer dichtbij wonen,; Nijmegen, Arnhem en de Achterhoek, waarheen de ouders van haar man vluchtten na operatie Market Garden.
Zomerhuisje Annanina's Rust, eind jaren 40. Op de voorgrond Miel en en zijn broer Munnus duidelijk in beeld en – wat vager in de schaduw – oma Phila.
Het maakt het verhaal niet alleen persoonlijk, maar ook regionaal relevant – een blik op lokale geschiedenis door de lens van een familieverhaal.
Waarom familiegeschiedenis ertoe doet
Volgens Ine laat haar onderzoek vooral zien dat familiegeschiedenis betekenisvol is – óók als de generaties die het verhaal zouden kunnen vertellen niet meer leven.
"Het blijkt dat je nog heel veel boven tafel kunt halen, ook al zijn die mensen niet meer in leven. De archieven hebben een enorme schat in zich."
Tijdens de boekpresentatie las ze een gedicht voor dat voor haar de kern van haar werk raakt:
"Een leven is als een boek.
Bladzijde na bladzijde gevuld met momenten.
Sommige zacht en stil en andere vol kleur en licht.
Wat voorbij is blijft bestaan in het hart van wie herinnert.
Geschiedenis vervaagt nooit.
Ze leeft verder in verhalen, in glimlachen, in tranen, in de boeken die voor altijd bewaard blijven."
"Het zegt eigenlijk alles wat ik wilde aangeven met dit boek."
Lees meer over Emile op onze website.