De bruine kroeg is meer dan een plek om een biertje te drinken, het is levend Amsterdams erfgoed. In hun boek 'Authentieke Amsterdamse bruine kroegen' brengen Hans Tulleners en Peter Quatfass de authentieke interieurs en de verborgen verhalen van 38 authentieke Amsterdamse bruine cafés tot leven. Met zorg, onderzoek en liefde voor de stad, leggen zij de ziel van de bruine kroeg vast.
Het woensdag-project
Het begon allemaal op woensdagen. Op die dagen werken Hans Tulleners (1949) en Peter Quatfass (1956), beiden geboren en getogen Amsterdammers, samen aan hun projecten. Met hun Stichting Toon het Amsterdams Erfgoed organiseren zij tentoonstellingen over Amsterdams erfgoed: stijlkamers, grachtenpanden en regentenkamers.
Voor de viering van Amsterdam 750 besloten zij het over een andere boeg te gooien. "We dachten: laten we eens een bijzonder onderwerp nemen," vertelt Peter. "De meeste boeken over cafés gaan over de mensen, de sfeer en het bier. Wij wilden juist aandacht besteden aan het interieur."
De meeste boeken over bruine cafés gaan over de mensen, de sfeer in de kroeg, het bier. Wij wilden ook aandacht besteden aan het interieur.
Focus op interieurs
In Engeland en België bestaan al prachtige boeken die de kroeg als cultureel erfgoed vastleggen. In Nederland bleef het tot nu toe bij foto’s van volle cafés waar het interieur nauwelijks zichtbaar was.
"Wij zagen dat echt als een gemis," zegt Peter. "Een boek dat laat zien hoe de Amsterdamse kroeg er van binnen uitziet, bestond gewoon niet. Wij wilden iets maken dat informatief is, maar ook herkenning oproept. Dat je denkt, ‘Oh ja, dit café ken ik!’ of ‘Goh, dit interieur is al meer dan honderd jaar oud’."
Zo maakten zij het eerste echte naslagwerk dat de café-interieurs van authentieke Amsterdamse bruine kroegen centraal stelt.
Proeflokaal Wynand Fockink, de favoriete bruine kroeg van Hans Tulleners. Foto: Dingena Mol.
Erfgoed in de gemeenteraad
Het onderwerp sluit naadloos aan bij het beleid van de Amsterdamse gemeenteraad. Daar werd de laatste jaren meerdere keren gepleit voor bescherming van de bruine kroeg als Amsterdams erfgoed.
"Er is een motie van de PvdA aangenomen," vertelt Peter. "Op basis daarvan zou Monumenten en Archeologie inventariseren wat er in kroegen beschermd moet worden. Maar eigenlijk is dat onderzoek nooit echt van de grond gekomen. Wij hebben dat werk in feite voor hen gedaan."
Onderzoek in archieven én aan de bar
Voor het maken van het boek bezochten Hans en Peter 75 authentieke Amsterdamse cafés. "Dat was natuurlijk het leukste onderdeel van het onderzoek", glimlacht Hans.
"Het leukste was natuurlijk het bezoeken van de cafés zelf," glimlacht Peter. "Het innemen hoort daar natuurlijk ook bij …".
Naast dit veldwerk, dook Peter diep in het Stadsarchief, Delpher en het bouwarchief. Hij raadpleegde oude krantenartikelen, bouwtekeningen en vergunningen. Zo kon hij vaststellen wanneer bepaalde meubelstukken of interieurdetails in een café verschenen.
De teksten werden aangevuld en verhalend gemaakt door auteur Ko van Geemert, bekend van zijn boeken over Amsterdamse cafés en de Plantagebuurt. Fotografe Dingena Mol, meermaals bekroond bij de Zilveren Camera, legde de interieurs vast; fotograaf Mick Palarczyk zorgde voor de nabewerking.
"De foto’s zijn bewust niet genomen in volle cafés," legt Peter uit. "Dan zie je het interieur niet. Maar lege cafés zijn ook niks – dat is de dood in de pot. Dus er zitten altijd wel wat mensen in beeld, maar de nadruk ligt op de details van het interieur."
De mythe van de kleedjes
Een verrassende ontdekking tijdens het onderzoek betreft de bekende tafelkleedjes. "Iedereen denkt: een bruine kroeg, daar liggen sinds mensenheugenis Perzische kleedjes op tafel," vertelt Peter. "Maar dat is eigenlijk heel recent. Pas na de Tweede Wereldoorlog kwamen die kleedjes in de cafés, omdat ze toen machinaal geproduceerd konden worden en betaalbaarder werden. In de jaren 80 verdwenen ze weer, toen het interieur thuis veranderde door de komst van IKEA."
Favoriete cafés
Natuurlijk hebben de makers ook hun persoonlijke favorieten. Hans kiest zonder twijfel voor Proeflokaal Wynand Fockink in de Pijlsteeg, vlak achter de Dam: "Wij noemen dat het museumcafé. Er zijn nog steeds elementen uit de 17e eeuw zichtbaar. Mijn ouders kwamen er vroeger ook al, dus dat maakt het extra bijzonder."
Peter noemt juist een ander café: "Mijn favoriete plek is het biercafé aan de Westerdoksdijk. Het ligt wat buiten het centrum, maar nog wel binnen de oude stad. Scheepsbouwers van de overkant kwamen er vroeger bier drinken. Het heeft een rauwe geschiedenis met criminaliteit, maar is nu een heel leuk biercafé."
Meer lezen?
Authentieke Amsterdamse bruine kroegen biedt een unieke blik op 38 Amsterdamse bruine kroegen, rijk geïllustreerd met foto’s en verhalen. Het boek laat zien dat de bruine kroeg in Amsterdam meer is dan een gezellige plek voor een biertje. Het zijn levende monumenten, waarin de geschiedenis van de stad voelbaar is: van het houtwerk en de spiegels tot de verhalen van vaste klanten.